Коми кывтӧдӧм

Ӧшмӧс: Сельков Н. Н. Коми орфография правилӧяс йылысь // Войвыв кодзув. 1955. №6. Лб. 60-64.

Н. СЕЛЬКОВ

КОМИ ОРФОГРАФИЯ ПРАВИЛӦЯС ЙЫЛЫСЬ

Коми народлысь гижан культура водзӧ кыпӧдӧмын ыджыд общественнӧй тӧдчанлун кутӧны коми орфография кузя правилӧяс да орфографическӧй словарь. Гӧгӧрвоана, мый кывйын орфография должен лоны устойчивӧйӧн, а медым сылы лоны устойчивӧйӧн, колӧны научнӧя обоснуйтӧм, практикалы лӧсялана правилӧяс да налӧн система. 1942 воын мӧд изданиеӧн лэдзӧм «Коми орфографическӧй словарын» вӧліны гырыськодь тырмытӧмторъяс, кодъяс тыдовтчисны практикаын. Могыс вӧлі сулалӧ сыын, медым мездысьны орфографияын тырмытӧмторъясысь, усовершенствуйтны орфография кузя торъя правилӧяс, налысь система, бырӧдны словарысь непоследовательность, разнобой. 1953-ӧд воын «Коми орфографическӧй словарсӧ» вӧлі лэдзӧма выльысь. Кыдзи тайӧ словарын бурмӧдӧма воддза правилӧяссӧ, сы йылысь ми и кӧсъям тані сувтлыны.

Коми орфографияын, кыдз тӧдса, ыджыд места босьтӧны ӧтлаын да черточка пыр гижӧм кузя правилӧяс, сідз шусяна сложнӧй кывъяс гижӧм кузя правилӧяс.

1942 вося «Коми орфографическӧй словарын» вӧлі сетӧма сложнӧй кывъяс гижанног кузя татшӧм правилӧяс:

«Сложнӧй кывъяс гижсьӧны ӧтлаӧ: а) кор ӧти либӧ кыкнан кывйыс, кодъясысь артмӧма сложнӧй кывйыс, воштӧмаӧсь ассьыныс самостоятельнӧй значениесӧ: понпуш, зарава, коляоз, тшайпод; б) кор кык кыв ӧтлаын сетӧны выль паськыдджык понятие: нырвом, тымус, паськӧм; в) кор кык кыв ӧтлаасьӧмӧн сетӧны выль понятие: синва, юрси, вабергач, няньшом, лунтӧв, коктуй, кипыдӧс, кӧрттуй, черинянь; г) кор кык кывйысь артмӧ переноснӧй значениеа выль кыв: катшасин, мырпом».

Тані ог кутӧй разбирайтны тайӧ правилӧяслысь тырмытӧмторъяс да правилӧяс улӧ вайӧдӧм уна лӧсявтӧм примеръяс (та йылысь не этша нин вӧлі сёрнитӧма), сӧмын шуам, мый кӧть формулировкаясыс абу точнӧйӧсь, но век жӧ кызвыннас гӧгӧрвоанаӧсь. Тані кӧсйӧмаӧсь сетны сложнӧй кывъяс гижанног кузя торъя правилӧяс.

Ӧнія «Коми орфографическӧй словарын» 28 параграфын гижӧма: «Сложнӧй кывъяс гижсьӧны ӧтлаын: а) кор найӧ артмӧмаӧсь определительнӧй либӧ сочинительнӧй сочетаниеӧн, ӧти либӧ кыкнан кывйыслысь значениесӧ воштӧмӧн, да ӧтлаасьӧмнас сетӧны выль понятие».

Кыдз тыдалӧ, тані воддза правилӧяссӧ кыдзсюрӧ ӧтлаӧдӧма ӧти правилӧӧ да артмӧма дзик гӧгӧрвотӧм, некытчӧ шогмытӧм правилӧ. Правилӧын висьталӧма, мый сложнӧй кывъяс артмӧны сэк, кор ӧтиыс либӧ кыкнан кывйыс воштӧны ассьыныс значение да воштӧм значениеа тайӧ кык кывйыс (либӧ ӧтиыс) ӧтлаасьӧмӧн сетӧны выль понятие («артмӧмаӧсь… да сетӧны»).

Правилӧын сетӧм формулировка оз позь лыддьыны кӧть мыйкӧ мында серьёзнӧйӧн. Оз позь серьёзнӧя сёрнитны сы йылысь, мый значение воштӧм кывъяс сетӧны выль понятие. Тайӧ противоречитӧ фактъяслы, кыв йылысь учениелы. Таысь кындзи, ӧтлаын гижӧм кузя основнӧй правилӧын оз лӧсяв казьтывны сочинение способӧн артмӧм кывъяс йылысь, кор найӧс гижам ог ӧтлаын, а черточка пыр. Формулировкаын оз лӧсяв шуны «артмӧмаӧсь сочетаниеӧн», «сетӧны выль понятиеяс». Подчинительнӧй кыв пыдди оз позь шуны определительнӧй кыв. Формулировкаын он гӧгӧрво, мыйяс ӧтлаасьӧны, кодъяс сетӧны (сочетаниеяс али сложнӧй кывъяс, али сложнӧй кывйӧ пырысь основаяс).

Правилӧ улӧ вайӧдӧма 65 сложнӧй кыв. Вайӧдӧм кывъяс пиысь 50 сайӧ кыв висьталӧны сы йылысь, мый сложнӧй кыв составӧ пырысь основаяс колины основнӧй словарнӧй фондса торъя кывъясӧн, а эз воштыны значениенысӧ, эз бырны кывйысь. Вайӧдам найӧс скобка пытшкӧ: турипув (тури + пув), синва (син +ва), юрси (юр + + си), черинянь (чери + нянь), войтва (войт + ва), тымус (ты + мус), урбӧж (ур + бӧж), пиньтуй (пинь + туй), сирва (сир + ва), чужва (чуж + ва), сипож (си + пож), кокпыдӧс (кок + пыдӧс), нырвом (ныр + вом), биависьӧм (биа + висьӧм). Шуам, урбӧж сложнӧй кыв кӧ артмис ур да бӧж кывъясысь, найӧ кӧ вӧліны базаӧн выль кыв артмӧдӧм вылӧ, сійӧ оз на висьтав сы йылысь, мый ур да бӧж кывъяс воштісны нин ассьыныс значение, кыдзи основнӧй словарнӧй фондса единицаяс.

Примеръяс лыдын эм кымынкӧ сложнӧй кыв, кӧні сложнӧй кыв составӧ пырысь ӧти основаыс абу нин словарнӧй составын либӧ эм на, но звукӧвӧй оформление сертиыс мӧдногаджык: зарава, коляоз, килутш, кимӧдз да с. в. Но татшӧм примеръясыс бара жӧ оз вермыны пырны правилӧын сетӧм формулировка улӧ.

Кыдз тыдалӧ, правилӧ серти колӧ корсьны выль да важ понятиеяс. Кутшӧм выль да важ понятиеяс колӧ аддзыны, шуам, сэтшӧм кывъясысь, кыдз войтва, зарава, вабергач, юрси, черинянь, синва, коляоз, тымус, пипу, жовпу, кимӧдз, кикар, вынйӧр, бипур, тшайпод кывъясысь, медым гӧгӧрвоны, мый татшӧм кывъяс гижсьӧны ӧтлаын? Кутшӧм важ да выль понятиеяс колӧ аддзыны школьниклы юрси, пипу да уна дас мукӧд кывъясысь, медым сылы гӧгӧрвоны, мый найӧ гижсьӧны ӧтилаын? Оз ӧмӧй тайӧ вайӧд кывъяс бессмысленнӧя да извращённӧя этимологизируйтӧмӧ да гадайтӧмӧ?

Татчӧ жӧ вайӧдӧма сочинительнӧй способӧн артмӧм кывъяс: нырвом, тымус, паськӧм. Найӧ ещӧ содтӧд воштӧны тӧлк вылысь. Водзті ӧтилаын жӧ гижсьылісны ай-мам, ныв-зон, видз-му кывъяс. Ӧтилаын гижсьысьяс пиысь эм ещӧ виръяй, дозмук, кӧмкот, лысьӧм кывъяс. Ӧнія словарын ещӧ содтӧма ӧшкамӧшка кыв. Вот, пӧжалуй, тані син водзын став кывйыс, кодъяс йылысь вермӧ мунны сёрни татшӧм типа кывъяс гижанног йылысь. «Коми орфографическӧй словарын» тайӧс решитӧма зэв кокниа. Ай-мам, ныв-зон, видз-му кывъяс нинӧм абу сулалӧма вуджӧдны черточка пыр гижӧм вылӧ (ӧти правилӧ улӧ), а нырвом, тымус, виръяй кывъяс кольӧны ӧтилаын гижӧм вылӧ (мӧд правилӧ улӧ). Но мыйӧн жӧ существеннӧя торъялӧны бӧръя кывъясыс воддза кывъяссьыс либӧ нянь-сов, вӧр-ва да уна мукӧд кывъясысь, кодъяс гижсьӧны мӧд правилӧ серти, черточка пыр?

Посни и гырысь йӧз зільӧны гӧгӧрвоны вылын вайӧдӧм правилӧ да сы улӧ вайӧдӧм примеръяс. Ӧтияслы позьӧ махнитны киӧн, гижанног видзӧдлыны словарысь. Гӧгӧрвоана, кыдзи чувствуйтӧ торъя нин учитель, кор сылы колӧ гӧгӧрвоӧдны (осознайтӧдны) школьниклы татшӧм гӧгӧрвотӧм да лӧсявтӧм правилӧсӧ, велӧдны школьникъясӧс пӧльзуйтчыны сійӧн сложнӧй кывъяс гижӧм кузя. Абу нинӧм шензянаыс сыын, мый уна учительяс, правилӧ гӧгӧрвотӧм да лӧсявтӧм вӧсна, велӧдӧны сложнӧй кывъяслысь списочной состав.

Тані оз тӧдчы, мый правилӧсӧ петкӧдӧма фактъясысь, торъя кывлӧн, кыв сочетаниелӧн грамматическӧй учениеысь, кывлӧн словарнӧй состав йылысь учениеысь.

28 параграфын сложнӧй кывъяс ӧтилаын гижӧм кузя эм «б» пункт. Сэні висьтавсьӧ, мый ӧтилаын гижсьӧны: «ув, дор, выв, шӧр, водз, бок, пом, пӧв да мукӧд татшӧм кывъяс, кор найӧ артмӧдӧны выль понятие. Абу гӧгӧрвоана «мукӧд татшӧм кывъяс» выражениеыс. Сэтчӧ пыртӧма и пӧв, и дырйи кывъяс, а сэтшӧм кывйыс уна. Абу гӧгӧрвоана, мыйла колӧ сетны правилӧ суффиксъяс пыдди мунысь кывъяс отсӧгӧн артмӧм кывъяс йылысь именнӧ сложнӧй кывъяс разделын? Правилӧ улӧ вайӧдӧм кывъяс кӧ словарь ногӧн лоӧны сложнӧй кывъясӧн, сэк татшӧм формулировкаыс оз шогмы. Правилӧ серти он гӧгӧрво, мый йылысь мунӧ сёрниыс. Правилӧын оз лӧсяв шуны, мый «найӧ артмӧдӧны выль понятиеяс» либӧ, кыдз шуӧма воддза правилӧын, «сетӧны выль понятиеяс». Оз позь не индыны «понятие» кывйӧн кокниа вӧдитчӧм вылӧ. Кывйыс аснас ачыс оз артмӧдав понятиеяс. Кыв артмӧм (словообразование) йылысь учение,— кыдзи быдӧнлы тӧдса, сійӧ абу выль понятиеяс артмӧдӧм йылысь учение, а кывъяс артмӧдан способъяс йылысь, понятиеяслысь содержание выражайтан, обозначайтан способъяс йылысь учение. Основнӧй словарнӧй фонд, кыдзи висьталӧ И. В. Сталин, сетӧ кывлы база выль кывъяс артмӧдӧм вылӧ.

Правилӧын шуӧма, мый ув, выв, шӧр да с. в. кывъяс гижсьӧны ӧтилаын, кор найӧ «артмӧдӧны выль понятие». А коді тӧдас, кор найӧ «артмӧдӧны выль понятиесӧ»? Татшӧм правилӧ вермӧ сӧмын кыпӧдны спор сы йылысь, «артмӧдӧны» али оз найӧ «выль понятиеяссӧ». Артмӧ: кодлы кыдз кажитчас, сідзи и гиж. Кодлы и мый сетӧ тайӧ правилӧыс?

Сложнӧй кыв разделын тайӧ правилӧыс противоречитӧ 34-ӧд параграфлы. Существительнӧйяс гижанног разделса 34-ӧд параграфын тайӧ кывъяссӧ нин тшӧктӧма нинӧм вылӧ видзӧдтӧг гижны торйӧн.

Правилӧ улӧ примеръяссӧ вайӧдалӧма кытысь мый сюрӧ. Например, вайӧдӧма татшӧм кывъяс: кивыв, рытъядор, асъядор, рытъявывнас, асъявывнас, веськыдвылын, шуйгавылын, бӧрвыв, водзвыв, асывбыд, боквыв, бӧръявывнас, бӧрладорын, кокйыв, кыккокйыв. Но ӧд тайӧ жӧ примеръяссӧ сетӧма наречие разделын мӧд параграф улын (79-ӧд параграф). Именнӧ наречие разделын и эм налӧн законнӧй местаыс. Наречие разделын, кыдз позьӧ казявны, найӧ оз видлавсьыны кыдз сложнӧй кывъяс.

Правилӧ серти бара жӧ колӧ аддзавны воддза правилӧын моз выль понятиеяс, быттьӧ сійӧ зэв кокни да колана вӧчны кывлӧн грамматическӧй признакъяс вылӧ мыджсьытӧг. Правилӧ серти колӧ аддзавны выль понятиеяс сэтшӧм кывъяс костысь, кыдз колоши да колошипӧв костысь. Сідзкӧ нин, мыйла тшӧтш абу колоши да колоши гоз костысь, лун да луншӧр, вой да войшӧр костысь, пызан да пызан шӧр кывъяс костысь?.. Ӧд гижам жӧ пӧв, шӧр кывъяс торйӧн: нёль гоз да кык пӧв, гожӧм шӧр да с. в. Кутшӧм эм смысл ыстысьны тані выль понятие вылӧ?

Татчӧ жӧ вайӧдӧма рытыввыв, лунвыв, асыввыв, войвыв кывъяс. Найӧс гижӧм кузя, а сідзжӧ и асыв-вой, асыв-лун, рытыв-вой, рытыв-лун кывъяс гижӧм кузя (правилӧясын та йылысь некӧн оз сёрнитсьы) колӧ сетны существительнӧй разделын торъя правилӧясӧн. Правилӧ улӧ ещӧ вайӧдӧма вадор, кобув, подув, киняув, посводз кывъяс. Татшӧмыс кымынкӧ кыв. Дерт, на йылысь торйӧн позьӧ шуны, но не тадз. Найӧ нинӧмӧн оз торъявны уна мукӧд сложнӧй существительнӧйясысь, кодъяс гижсьӧны ӧтлаын. Но и тайӧ кывъяслы правилӧын сетӧм формулировка (важ да выль понятие корсьӧм) оз лӧсяв. Кутшӧм понятие, шуам, киня юкӧнлӧн и кутшӧм выль понятие лоӧ ув юкӧн содтӧмӧн?

Татысь тыдалӧ, мый подчинительнӧй способӧн артмӧм сложнӧй кывъяс гижанног кузя правилӧяс формулируйтӧма зэв неудачнӧя, фактъяс вылӧ видзӧдтӧг, грамматическӧй основание тӧдвылын куттӧг. Став делӧсӧ вайӧдӧма проблемаӧ: «артмӧдӧны» «сетӧны» али оз кывъяс «выль понятиеяс». Аддзин кӧ выль понятие — гиж ӧтлаӧ, эн кӧ аддзы — гиж торйӧн — татшӧм напутствие сетӧны правилӧяс. Таысь оз вермы не петны разнобой: кӧні кыв сочетание, кӧні сложнӧй кыв. Весиг ачыс словарыс абу вермӧма петны разнобойысь.

Сложнӧй кывъяс гижӧм кузя колӧны обобщеннӧй правилӧяс да обобщеннӧй правилӧсӧ конкретизируйтысь торъя правилӧяс, кодъяс эськӧ вӧлі петӧны не сӧмын лексико-семантическӧй основаясысь, но и грамматика законъясысь. Тані торъя правилӧяссӧ бырӧдӧма найӧс уточнитӧм пыдди. Абу сетӧма и обобщеннӧй правилӧ. Подчинительнӧй способӧн артмӧм сложнӧй кывъяс йылысь збыльвылӧсӧ некутшӧм правилӧ абу сетӧма.

Сочинительнӧй способӧн артмӧм сложнӧй кывъяс гижанног йылысь обобщеннӧй правилӧ абу жӧ сетӧма, но тані кӧть эмӧсь конкретизируйтысь кутшӧмсюрӧ торъя правилӧяс, кодъяслысь формулировкасӧ сідзжӧ колӧ уточнитны.

Думайтсьӧ, мый оз лӧсяв и торйӧн гижӧм кузя правилӧ (29-ӧд параграф). Сэн висьтавсьӧ: «Определительнӧй сочетаниеа кывъяс (?), кодъяс оз артмӧдны выль понятие (?), гижсьӧны торйӧн». Оз позь не казявны, мый вайӧдӧм правилӧясын сёрнитсьӧ век ӧтитор йылысь — понятиеяс артмӧдӧм йылысь.

Тайӧ правилӧыс оз тырвыйӧ отсав торйӧдны кыв сочетаниеяс, а кыв сочетаниеяс вермисны выражайтны и выль понятие, выль значение, но гижсьӧны торйӧн.

Эмӧсь правилӧяс, кодъяс тырвыйӧ оз обобщайтны ӧткодь фактъяс, основнӧй фактъяс кольӧны бокӧ, сы вӧсна асьныс правилӧясыс кольӧны сомнительнӧйӧн либӧ частнӧйӧн. Найӧ сідзжӧ кыпӧдӧны гижанногын да грамматикаын путаница.

36-ӧд параграфын висьтавсьӧ: «Прилагательнӧйяс, кодъяс артмӧмаӧсь быд, ас да аслас местоимениеясысь да числительнӧйясысь пӧлӧс, пӧвста, сяма, нога да сикас кывъясӧн, гижсьӧны ӧтлаын: быдпӧлӧс, быднога, быдсяма, аслыспӧлӧс, кыкпӧлӧс, куимпӧвста». Словарысь аддзам, мый и мукӧдпӧлӧс, мукӧдсикас кывъяс гижсьӧны ӧтилаын (126 стр.). Но мыйлакӧ нинӧм абу шуӧма, кыдзи гижсьӧны став пӧлӧс, став сикас, кутшӧм пӧлӧс, кутшӧм сикас, кымын пӧлӧс, кымын сикас, сы мында пӧлӧс (сикас), комын кымын пӧлӧс, кымынкӧ пӧлӧс (сикас), код пӧлӧс (сикас), некымын сикас, кыкнан сикас, а сідзжӧ кымын пӧвста, кымынкӧ пӧвста, нёль кымын пӧвста, сы мында пӧвста, сэтшӧм нога, сэтшӧм сяма, кымын нога, мукӧд нога кывъяс? Позьӧ сӧмын чайтны, мый торйӧн. Примеръяс ӧткодьӧсь — гижсьӧны разнӧя. Кольӧ сӧмын зубритны: быдсикас гижсьӧ ӧтлаын, став сикас — торйӧн, мукӧдсикас — ӧтлаын; кымын сикас — торйӧн; кыксикас — ӧтлаын да с. в.

Сідзкӧ, кутшӧм эм смысл правилӧын утверждайтны, мый вайӧдӧм кывъяс артмӧдӧны выль кывсикас? Исключение улӧ вермасны пырны торъя кывъяс да гижсьӧны ӧтилаын кыдз сложнӧй кывъяс.

Мӧд-кӧ, правилӧын мыйлакӧ паськыда сёрнитсьӧ прилагательнӧйяс артмӧдӧм йылысь. Сідзкӧ, мыйла татчӧ вайӧдӧм кывъяс оз лоны прилагательнӧйӧн? Примеръяс ӧткодьӧсь — трактуйтсьӧны разнӧя. Оз ӧмӧй татшӧм правилӧыс дзуг не сӧмын орфографиясӧ, но и грамматикасӧ?

Коймӧд-кӧ, кольӧ дзик гӧгӧрвотӧмӧн, кутшӧм правилӧ серти гижӧма орфографическӧй словарын выльпӧлӧс, выльсикас кывъяс ӧтлаын (стр. 63). Но словарын абу, кыдзи, шуам, гижсьӧ бурпӧлӧс, важпӧлӧс либӧ бурнога, лёкнога кывъяс.

Тані сідзжӧ оз тӧдчы, мый правилӧсӧ петкӧдӧма фактъясысь, кывъяслӧн грамматическӧй природаысь.

Абу гӧгӧрвоана и 37-ӧд параграф: «Прилагательнӧйяс, кодъяс артмӧмаӧсь существительнӧйысь ув, дор, выв, сай, чӧж, берд, дін, весьт да мукӧд татшӧм жӧ кывъяскӧд (?) -са, да -ся суффиксъясӧн, гижсьӧны ӧтлаын: съездвывса, карбердса». Оз лӧсяв шуны «артмӧмаӧсь существительнӧйысь… кывъяскӧд (?) са да ся суффиксъясӧн». Первой абзацас мунӧ сёрни прилагательнӧйяс -са, -ся суффиксъясӧн артмӧм йылысь, а мӧд абзацас — бердса, дорса кывъясӧн сочетаниеяс гижсьӧм йылысь: «татшӧм сочетаниеяс гижсьӧны торйӧн, кор бердса, дорса кывъяс сулалӧны собственнӧй нимъяс бӧрын: Москва бердса, Сыктывкар дорса. Кодлы мый веритны? Мый вылӧ колӧ татшӧм противоречивӧй правилӧыс? Но такӧд тшӧтш кыптӧны вопросъяс и мукӧд татшӧмсяма сочетаниеяс гижӧм йылысь: ме дорса, миян дінса, миян дорса, на увса, миян весьтса, миян водзвывса, сы увса, на дорса, тіян дырся, на дырся, сы дырся, ас гӧгӧрса.

38-ӧд параграф серти нинӧм абу шуӧма, кыдзи гижсьӧны кутшӧм кодь, ӧнія кодь, тӧндзиа кодь, тӧрытъя кодь, сэкся кодь кывъяс.

79-ӧд параграф серти наречиеяс артмӧны прилагательнӧйясысь пырысь, кузя, ногӧн, выв, дор, пӧв, моз кывъясӧн. Словарын, например, важ вылӧ гижӧма торйӧн (стр. 49), но важмоз, важногӧн — ӧтилаын, а важ вӧсна, важ дырйи, важ (важся) серти, важысь кындзи, важ дорысь, важ бӧрын да уна татшӧм кывъяс йылысь нинӧм абу шуӧма. 25 страница вылын 53-ӧд параграф серти, например, кутшӧм ногӧн сочетание гижӧма торйӧн (местоимениеяс пӧ кывбӧръяскӧд гижсьӧны торйӧн). Словарын 111-ӧд страница вылын тайӧ жӧ кывсӧ гижӧма ӧтлаын. Татшӧм ногӧн сочетание словарын гижӧма торйӧн (168 стр.). Сэтшӧм ногӧн сочетание гижӧм кузя словарын нинӧм абу.

79-ӧд параграфса «г» пункт серти колӧ гижны кыдз наречиеясӧс ӧтилаын: кыкногӧн, кыкпӧв, куимпӧвстӧн, нёльпельӧ, кыкпӧрйӧ. Но некытысь оз тыдав, кыдз колӧ гижны: кымын ногӧн, кымын пӧв, кымын пӧвстӧн, кымын пӧрйӧ, кымынкӧ ногӧн (пӧв, пӧвстӧн, пӧрйӧ), некымын ногӧн (пӧв, пӧвстӧн, пельӧ, пӧрйӧ), сы мында ногӧн (пӧв, пӧвстӧн, пельӧ, пӧрйӧ) да с. в. Сідзкӧ нин, мыйла и найӧ тшӧтш оз лоны наречиеясӧн? Тані бара жӧ оз тӧдчы грамматическӧй основаниеыс.

25-ӧд параграфын висьтавсьӧ, мый зверь да мукӧд кывъяс гижсьӧны ь знакӧн, а сэсся сійӧ жӧ висьталӧмыс сэн жӧ опровергайтсьӧ.

17-ӧд параграфын гижӧма: «Регрессивнӧй ассимиляция дырйи гижсьӧны сэтшӧм согласнӧйяс, кодъяс вӧлӧмаӧсь кыв вужъяс либӧ основаас». Вайӧдӧм примеръясыс опровергайтӧны правилӧсӧ: вӧтчыны, сотчыны, сэтчӧ да с. в.

Татшӧм правилӧяс оз вермыны не кыпӧдны гижанногын да грамматикаын разнобой.

Уна правилӧяс формулируйтӧма небрежнӧя, шогмытӧма, фактъяс путайтӧмӧн.

33-ӧд параграфын висьтавсьӧ: ин, лун, пи, пу, тор, туй кывъяс, кор найӧ мунӧны суффиксъяс пыдди, гижсьӧны существительнӧйяскӧд ӧтлаӧ: кыйсянін, оланін, зільлун, сюсьлун, коланлун, буртор, чӧскыдтор. А ӧд кыйсян, олан, колан кывъяс — причастиеяс, а сюсь, бур, чӧскыд — прилагательнӧйяс. Кыдзи позьӧ тані сёрнитны существительнӧйясысь артмӧм кывъяс йылысь?

34-ӧд параграф формулируйтӧма тадзи: «Ув, дор, выв, сай, берд, дін, бӧр, йыв, пом, весьт, шӧр, кост, водз, бок да мукӧд кывъяскӧд существительнӧйяс быд падежын гижсьӧны торйӧн: «ӧшинь ув, пызан дор». Висьталӧма шогмытӧма. Ӧд сёрниыс мунӧ перечислитӧм кывъяс гижӧм йылысь, а оз существительнӧйяс гижӧм йылысь, кыдз висьтавсьӧ правилӧын (ув кывсӧ гижны ӧтилаын али торйӧн сы водзын сулалысь существительнӧйысь). Мӧд-кӧ, кӧн нӧ та дырйи существительнӧйыслӧн быд падежыс? Коймӧд-кӧ, перечислитӧм кывъясыс кутшӧм лексико-грамматическӧй категорияӧ пырӧны да кыдзи шусьӧны? 28 параграфын тайӧ кывъяссӧ шуӧма мыйлакӧ бара жӧ кывбӧрӧн. Словарлӧн авторъяс асьныс абу увереннӧйӧсь, кыдзи тайӧ кывъяссӧ колӧ шуны да гижны. Например, ягвыв кыв гижӧма и торйӧн и ӧтилаын (стр. 206).

43-ӧд параграфын висьтавсьӧ: «Заимствуйтӧм прилагательнӧйясын гижсьӧны -овӧй, -евӧй да -ӧй суффиксъяс». Кутшӧм грамматика серти аддзысисны татшӧм суффиксъясыс?

45-ӧд параграфса правилӧ формулируйтӧма зэв небрежнӧя: «Кор сочетаниеын существительнӧйяс да порядкӧвӧй числительнӧйяс артмӧдӧны неопределённӧй количество…». «Количественнӧй числительнӧйяс, кодъяс петкӧдлӧны предметлысь неопределённӧй количество, гижсьӧны существительнӧйкӧд торйӧн: лун куим, керка дас вит». Оз ӧмӧй количественнӧй числительнӧйяс куим, дас вит да с. в. обозначайтны точнӧй количество?

51-ӧд параграфын висьтавсьӧ, мый кӧ да сюрӧ кывъяс — суффиксъяс, но сэні жӧ вайӧдӧма «суффиксъяслысь» торйӧн гижсьӧм: код вылӧ кӧ, мый йылысь кӧ, а 90-ӧд параграфын кӧнкӧ кывйын кӧ кыв шуӧма частицаӧн.

28-ӧд параграфса «г» пунктын висьтавсьӧ: «кор джынъя кыв сулалӧ существительнӧй бӧрын да ӧтлаын сыкӧд артмӧдӧ прилагательнӧй: арджынъя кага». А збыльвылассӧ прилагательнӧйсӧ оз артмӧд джынъя кыв существительнӧйкӧд ӧтлаын, а я суффикс (арджын + я).

30-ӧд параграфын «синонимическӧй значение» оз лӧсяв шуны «ӧткодь значение» сочетание пыр.

Зэв нин нескладнӧйӧсь татшӧм формулировкаясыд: «количественнӧй числительнӧйяс, кодъяс сулалӧны порядковӧйяс бӧрын гижсьӧны торйӧн: нёльӧд сё» (46-ӧд параграф).

Либӧ: «Отрицательнӧй да неопределеннӧй местоимениеяс, кодъяс артмӧмаӧсь не частицаӧн, гижсьӧны сыкӧд ӧтилаын: некод, некутшӧм» (25 стр.).

Либӧ: «Парнӧй значениеа местоимениеяс гижсьӧны дефис пыр: тэа-меа, сэтшӧм-татшӧм» (26 стр.).

Татшӧм нечленораздельнӧй, путаннӧй правилӧяс бӧрын абу дивӧ аддзыны весиг словарсьыс кывъяс кыдзсюрӧ гижӧм: бордъяшыр — ӧтилаын, нярбордъя шыр — торйӧн, гӧрдгоб — ӧтилаын, сьӧд сэтӧр — торйӧн; гӧрдвевъя — ӧтилаын, зӧр вевъя — торйӧн; сосвомдор — ӧтилаын, ю вом дор — торйӧн; асног — ӧтилаын, ме ног — торйӧн; бӧрдӧмсорӧн — ӧтилаын, нянь сорӧн — торйӧн; мырдӧнсорӧн — ӧтилаын; котӧрӧн сорӧн — торйӧн; шӧйӧвошны, весьӧпӧрны — ӧтлаын, вевйӧ воны — торйӧн, водзӧкежлӧ — ӧтлаын, аски кежлӧ — торйӧн; юршӧр — ӧтлаын, ю шӧр — торйӧн; войшӧр — ӧтлаын, тӧв шӧр — торйӧн; кокпыдӧс — ӧтлаын, кӧмкот пыдӧс — торйӧн; сапӧгпӧв — ӧтилаын, сапӧг гоз — торйӧн; кодкӧлун — ӧтилаын, кутшӧмкӧ лун — торйӧн; мудзвылӧ — ӧтилаын, важ вылӧ — торйӧн; пырыстыдалана — ӧтилаын, ылӧдз тыдалана — торйӧн да уна мукӧд.

Словарысь он аддзы уна кывъяс гижанног. Например: важ вылӧ гижсьӧ торйӧн, а бур вылӧ — словарын абу, выль вылӧ — абу, выль дырйи — абу, выль вылысь — абу, выль водзӧ — абу, выль дорысь — абу, но важ дорысь — эм. Либӧ: важногӧн — ӧтилаын, ӧнія ногӧн — абу, важмоз — ӧтилаын, сзкся моз либӧ тӧндзиа моз — абу, унавылӧ — ӧтлаын, уна пыдди — абу.

Гижанногкӧд тшӧтш уна кывъясын индалӧма, кутшӧм сійӧ кывсикас. Но уналаын сійӧс индалӧма ошибочнӧя, нинӧм вылӧ мыджсьытӧг. Например, киняув, кӧштыр, асыввылын да уна мукӧд кывъяс шуӧма наречиеӧн.

Словарысь он аддзы уна частӧ паныдасьысь да колана кывъяс гижанног, но сэтысь позьӧ аддзыны, кыдзи гижсьӧны, шуам, сэтшӧм кывъяс, кыдзи: кушман, виж, зал, курс, вай, бус, буква да с. в.

Словарӧ сідзжӧ пыртӧма уна диалектнӧй кывъяс либӧ формаяс, тыдалӧ, сы могысь, медым пырисны найӧ литературнӧй кывлӧн словарнӧй составӧ: дзулӧдчыны, бызым, быркмыс, дымӧвӧлӧк, гатшъёв, умвыв. Но тайӧ жӧ абу лексико-терминологическӧй словарь.

Словарь лэдзӧма гырысь тырмытӧмторъясӧн, материал вылын джуджыда уджавтӧг да обобщиттӧг, кывъяслысь грамматическӧй признакъяс тырвыйӧ тӧдвылӧ босьттӧг. Могыс сулалӧ сыын, медым коми орфография кузя сетны научнӧя обобщитӧм, полноценнӧй, гӧгӧрвоана правилӧяс, налысь система да свод. Словарь составитысьяс явӧ эз справитчыны на водзын сулалан могъясӧн.