Коми кывтӧдӧм

Авторыс Цыпанов Йӧлгинь.

«Сыктыв сёрни кывйӧн озыр» нима вариантыс йӧзӧдӧма «Коми му» газетын 2004.01.24., 11 № : 4.

Куратов Виталейлӧн «Кӧин котыр»

небӧг йылысь

2003 воын Коми небӧг лэдзанінысь петӧма Сыктыв вожысь петлӧм коми гижысь Куратов Виталейлӧн «Кӧин котыр» нима неыджыд небӧг. Дзоньнас сэні сӧмын 112 лист бок и эм, пыртӧма сэтчӧ бӧръя воясӧ гижӧм висьтъяс да сералан-сатираа висьтторъяс. Йӧзӧдӧмторсӧ лыддьӧм бӧрын дзик пыр окота лои торйӧн пасйыны тайӧ гижысьлӧн кыв йылысь дай оз сӧмын та йылысь: сэтшӧм свеж, аслыспӧлӧс, мӧрччана гижӧдыс вӧлӧма, меным тшӧтш чужан сыктыв сёрнисикас кывйыс быттьӧ сьӧлӧмӧс выя бордйӧн малыштіс. Лои коланлун тӧдмавны мыйсюрӧ тшӧтш гижысь йывсьыс.

Кыдзи пасйӧма В.И. Мартыновӧн дасьтӧм «Литераторы земли Коми» небӧгын (Сыктывкар, 2000, 80 лб.), Виталий Константинович Куратов чужлӧма Сыктыв районса ыджыд Кебра сиктын 1933 вося тӧв шӧр тӧлысь 6-ӧд лунӧ. Чужан сиктас помавлӧма сизим класс, сэсся лэччӧма карӧ да велӧдчӧма Гӧрд Затонын ремесленнӧй училищеын. 1950 восянь сэсся ас кошт вылын нин вӧлӧма, кынӧмпӧтсӧ перйылӧма паракодъяс вылын кочегаритӧмӧн, армияын кык во салдаталӧм бӧрын электрикавлӧма, 1960 восянь сэсся журналиставлӧма. Сыктыв районын 60–ӧд воясад ас район газетсӧ лэдзлӧмаӧсь комиӧн на, буретш сэні, «Коммунизм знамя» газетас пондӧма зонмыс гижан удж вӧчны, ӧтпырйӧ велӧдчӧма Визинас рытъя школаын. 1965 восянь велӧдчӧма водзӧ Ленинградса вылыс партшколаын, выль тӧдӧмлунъясӧн 1969 восянь мырсьӧма Койгорт районса райгазетын. Коркӧ сэсся вуджӧма овны Сыктывкарӧ да уджавлӧма видз-му овмӧс министерствоын да сьӧм чӧжан банкын. Пенсия вылас нин выль вынӧн босьтчӧма гижан уджӧ да дзонь небӧг мында висьт чужтӧма.

Тайӧ гижӧдсӧ дасьтігӧн нин тӧдмалі зэв гажтӧмтор: таво Виталий Константинович 71 арӧс тыртігас кувсьӧма. Бур кӧть ассьыс медводдза дай медбӧръя торъя небӧгсӧ ас синнас аддзылӧма. Шоныдін да югыдін сылы! Позьӧ сійӧс вӧлӧм арлыд сертиыс повтӧг шуны олӧма нин коми гижысь-прозаикӧн, ӧд медводдза ассьыс висьтсӧ сійӧ йӧзӧдлӧма «Войвыв кодзув» журналын 1956 воын на, Юшков Гень, Торопов Иван, Ванеев Альберт, Попов Володя да сыкоддьӧмлӧн бордъясян-кыпалан кадӧ. Сы бӧрын сэні жӧ петавлӧма и некымын повесьт. Сӧмын торъя небӧг Сыктыв муысь петлӧм мортлӧн ӧнӧдз абу на вӧвлӧма мыйлакӧ. Тӧдӧмысь, 60-70-ӧд воясад быдмысь гижысьяс йывсьыд ыджыд тӧжд абу вӧвлӧма, йӧзӧдчынысӧ вӧвлӧма ӧнія дорысь ёна сьӧкыдджык. Со ӧні позьӧ корсьны сьӧммӧдысьясӧс, корны-дзайгыны кодлыськӧ отсӧг дай ас сьӧм вылӧ лэдзны мыйта кӧсъян лыдӧн. Сэки абу тадз вӧлӧма. Коми гижысь Напалков Виттор висьтавлӧ, литературасянь юралысьяс пӧ сэки кутӧмӧн-кутӧмаӧсь выль енбиа войтырсӧ литератураӧ пырӧмысь, гижысь котырсянь пӧ бур донъяланкывсӧ абу тэрмасьӧмаӧсь сетнысӧ. А сытӧг пӧ йӧзӧднытӧ абу позьлӧма. Гашкӧ, тайӧ помкаысь Куратов Виталейыс кӧдзавлӧма гырысь жанрын гижӧмсьыс. Но абу дугдӧма! Гижавлӧма серамбана да сатираа висьтъяс «Чушканзіӧ» да газетъясӧ. Тайӧ гижӧдъяссьыс дай бӧръя небӧгсьыс тыдалӧ — мортыс вӧлӧма олӧмыслысь бансӧ и торйӧн нин гугсӧ бура тӧдысь, быдтор сюся казялысь аслыспӧлӧс гижысь.

Бӧръя воясӧ артмӧ коми филологияын зэв тешкодьтор: кыв туялысьяс ни литературоведъяс оз тэрмасьны туявны коми гижысьяслысь гижан кывсӧ, налысь торъялана стильсӧ, мыйсюрӧ гижлӧны сӧмын медгырысь гижысьяслӧн уджъяс йывсьыс. Ичӧтджык гижысьясӧс жӧ век вунӧдлӧны, сӧмын уна во чӧж йӧзӧдалӧм серпаса небӧг кыв йывсьыс пасйывліс филологияысь доктор профессор Игушев Йӧвгинь. Куратов Виталейлӧн кӧть сӧмын ӧти торъя небӧг и петлӧма, сэтчӧс кывйыс зэв на и аслыспӧлӧс, ассяма вӧлӧма.

Медвойдӧр гижӧдъяс йывсьыс. Ачыс небӧг нимыс нин — «Кӧин котыр» — висьталӧ миянлы коми литературалӧн ӧнія сӧвман кадколаст йылысь, миян дзуг да гудыр олан кадӧ сылӧн сӧвмандыр йылысь. Висьтъяссьыс лыддян ёнджыкасӧ ӧнія олӧмсьыс серпасалан гуг йывсьыс: коми литератураын, гашкӧ, медводдзаяс лыдын авторыс гижӧ юысь-кодалысь, яндзимсӧ воштӧм ылӧдчысь-лёкӧдчысь йӧз, асьсӧ вузавлысь том аньяс, ас рӧдвужыслы лёка вежӧгтысьяс да явӧ лёк вӧчысьяс йылысь. Такӧд ӧттшӧтш син водзад сувтӧны сиктын да карын олысь бур коми йӧз, найӧ сьӧкыда оліг оз воштыны морт нимсӧ, кутчысьӧны важ пӧль-пӧчьясӧн лӧсьӧдлӧм олан туяс да оз усьны пемыд гуӧ мукӧдыс моз. Кык татшӧм коми морт костын (ӧтиыс эновтчӧ, лёкмӧ, мӧдыс кутчысьӧ бурас) веныс мунӧ некымын висьтын — тайӧ «Гӧдокъяс» да «Вокъяс». Мукӧдас зэв кужӧмӧн петкӧдлӧма том йӧз костын радейтчӧм, вежӧгтӧм, шыбӧлясьӧм да гозъякост олӧмсӧ, тшӧкыда серамбана ногӧн, шмонитӧмӧн. Мем тай медъёна воис сьӧлӧм вылӧ «Кузь туяд быдторйыс овлӧ» висьт Кебрасянь Сыктывкарӧ кукань-мӧс гурт вӧтлӧм йылысь, том йӧзлӧн туяс лоӧмторъяс йывсьыс. Авторыс ачыс пасйӧ, татшӧмторйыс збыльысь вӧвлӧма пӧ олӧмас. Выльысь ог кут висьтавлыны став висьтыслысь сюрӧсъяссӧ, бурджык босьтны небӧгсӧ да ставсӧ тэрмасьтӧг лыддьыны. Вайӧда ӧтитор сӧмын. Туяс петтӧдз Настя нима ӧти нывлӧн чужӧма мӧвп: бӧр лӧсявны-бурасьны подасӧ вӧтлігӧн радейтана Сергей зонмыскӧд. Сэсся бурасьӧм могӧн том йӧз сёрни панӧны. Мый йылысь эськӧ варовитӧны водзассӧ лӧгасьлӧм ныв-зон? Сёрнисӧ панӧны со кыдз:

«— Тэ дыр-ӧ чайтан мӧсъясыс олӧны? — ныв дорӧ матыстчигмоз юаліс зон. Та дырйи мыйлакӧ эз шу нывсӧ нимнас, но «тэ» кывсӧ торйӧдыштіс.

Дыр-ӧ олӧны мӧсъяс свет вылас, Настя эз тӧд да вочавидзис ылӧсас:

— Во дас кымын.

Сергей тӧдысь морт моз кутс висьтавны:

— Мӧсъяс пӧ олӧны 36 арӧсӧдз, ӧшъяс да ыжъяс — 20, а порсьяс — 16 арӧсӧдз. Пемӧсъяс пиысь меддыр олӧны вӧвъяс, позьӧ шуны, дзор старикӧдз — 67 во.

Татшӧм тӧдӧмлун петкӧдлӧм бӧрын ныв шензяна синъясӧн видзӧдіс зон вылӧ». Мӧс вӧтліг, дерт, и сёрнисӧ панан мӧс-вӧв йылысь. Татшӧм югыд да небыд юморыс висьтъясас вель уна. Серамбана юӧртанторсӧ артмӧдӧ тшӧтш аслыспӧлӧс частушкаяс пыртӧмыс, со кӧть,

«Нывъяс, нывъяс, бобӧяс!

Зад костаныд кузнеча.

Мый нӧ сэні дорӧны?

Киа-кока чудеса!..» (69 лб.).

Куратов Виталейлӧн гижанногыс медъёнасӧ гартчӧма висьт сюрӧссӧ (сюжетсӧ) тэчӧм гӧгӧрыс, авторыс оз зіль пыдіа серпасавны геройлысь ӧбичасӧ, пытшкӧсса мӧвпъяссӧ, ставсӧ тайӧс петкӧдлӧма сюрӧсас, лоӧмторъясын. Мукӧд коми гижысьлӧн моз корсюрӧ висьтсӧ гижигӧн авторлӧн кывъясыс да геройлӧн мӧвп-сёрниыс оз торъяв ӧта-мӧд дорсьыс, найӧ быттьӧ солькнитчӧмаӧсь. Шуам, казьтыштӧм нин «Кузь туяд быдторйыс овлӧ» висьтын гижысьыс серпасалӧ туйӧ петысь Галя нылӧс: «Галяӧс вир-яйнад енмыс абу ӧбӧдитӧма, лӧсйытӧм гыр моз вӧчӧма: судта и пасьта ӧткодь. Сійӧ ачыс и вӧзйысьӧма мӧсъясӧс поставка вылӧ лэччӧдны: мед пӧ ветліг мунігӧн вӧсняммышта, гос сывдышта, пигура вӧчышта» (47 лб.). Тайӧ коми висьтасян стильлӧн зэв тӧдчанатор, рочысь ёна торъялана аслыспӧлӧслун. Унаысьсӧ висьтъясыс быттьӧкӧ велӧданаӧсь, но таысь найӧ оз чусмыны. Мем тай медъёна мӧрччис небӧгыслӧн кокниа лӧсьӧдӧм гижанногыс да кывйыс. Сійӧ зэв матын В. Куратовлы чужан сыктывса сёрнисикас дорӧ, дзоньнас сёрнитан кыв дорӧ. Та понда и лыддян висьтъяссӧ зэв ӧдйӧ да мытшӧдъястӧг. Кыв да висьт артмӧдӧм сертиыс Куратов Виталейлӧн небӧгыс ёна ӧткодь Ыбын олысь Безносиков Володьлӧн гижӧдъяс дорӧ. Водзӧ сэсся паськыдджыка серпасалам индӧм небӧгысь кывсӧ.

Лыддьӧм бӧрас тӧдчыны пондіс ӧтитор: авторыс гижӧ висьтъяссӧ кокни кывйӧн, оз сьӧктӧд сійӧс роч ногӧн лӧсьӧдлӧм тэчаса сёрникузяясӧн да калькаясӧн. Геройясыс сёрниас варовитӧны гӧгӧрвоанаа, гижысьыс йӧз сёрниысь зэв уна стӧч шуӧм да шусьӧг пыртӧма ас инӧ: «— Эн вевъяв? Оз ков нюжмасьны. Томлуныд абу Иван лун, мӧдысь оз во, — ышмыны пондіс Петя» (17 лб.), «— Исаклы помечавны али мый кольччан? Сьӧм оз мынтыны…» (19 лб.), «— Земля-матитӧ шонді баситӧ, а морттӧ удж краситӧ. Вӧлі кӧ, быттьӧ, окотаыс, сюрис на, майбыр, вын-эбӧстӧ песаніныд» (22 лб.), «— «Пӧ»-ыс сизим чалля зорӧд сёйлӧма! — дӧзмис Катя пӧдруга вылас» («24 лб.), «Асывнас Ен нимсянь кевмысьӧ, прӧща корӧ, а рытнас зырым и дуль вомсӧ кресталӧма, став пежнас пинясьӧ, кулакӧн шенасьӧ…» (95 лб.). Мукӧддырйиыс гижысьыс герой сёрниӧ пыртӧ аслыспӧлӧса вежӧм шуӧм. «Мед эськӧ тэнад кывъясыд воисны Енлы пеляс» (4 лб.) паськыда тӧдса шуӧмсьыс гижысь артмӧдӧма юысь-кодалысь Павеллӧн вомсьыс петана мӧд сёрникузя: «мӧдыс некодкӧд точкысьтӧг лэптыштіс румкасӧ, пӧрӧдіс горшас: — Енлы пеляс, меным вомӧ… (69 лб.). Геройяслӧн кызвынсӧ коми ногӧн юргана нимъяс: Терень да сылӧн Тереника гӧтырыс, Ӧгра, Бызган Епим, Ӧграпена, Ыргӧн Катьӧ, Ӧгрунь Мӧсей да мукӧдъяс. Ӧткымын геройлӧн овыс тшӧтш лӧсьӧдӧма коми эмакывйысь, тайӧ висьтасяна овъяс, найӧс новлысьяссӧ серпасаланторъяс (Семён Кӧзаюров да с.в). Кӧть авторыс оз пырт бӧръя кадӧ чужӧм-артмӧдӧм выль коми кывворсӧ, унатор век жӧ зільӧ гижны комиӧн, вӧдитчӧ оржи «тополь» кывйӧн, некымын босьтӧм кыв пыдди гижӧ ас ногыс: мичлун вӧчан салон салон красоты пыдди, вомдор мичмӧдантор вомдор помада пыдди.

Пасйылӧма нин вӧлі — Куратов Виталейыс чужлӧма паськыда пуксьӧм Кебра сиктын. Ичӧтдырсяньыс тӧдса сыктывса кывворыс бура тыдалӧ висьтъяссьыс, шуам кӧть, «выль ботинки эз на удит нажӧвитны да салдаталансӧ кышаліс» (22 лб.), «Катя небыдджыка инмӧдчыліс кага сойӧ» (28 лб.), «чужӧмас чапкис бус кодь зэр», «Костялӧн пинжак вылас плащпалгӧма, кӧтасьӧмысь оз пов…» (40 лб.), «Быдӧнлӧн киас орс либӧ кузь ньӧр» (47 лб.), «Мужичӧй шлапкис пызан пӧв пасьта пельпом вылас кышаншой да мамыслы нем висьтавтӧг петіс ывлаӧ» (96 лб.). Сёрнисикасысь босьтӧм кывйыс дзоньнассӧ абу уна, найӧ гӧгӧрвоанаӧсь да оз торкны лыддьӧмсӧ быд коми лыддьысьысьлысь. Кыдзи тӧдчӧ вайӧдӧм видлӧгъясысь, татшӧм кыв пӧвстын вель уна кадакыв. Унаысь тайӧ дескриптивнӧй кадакывъясыс стӧча серпасалӧны висьтын геройясӧс, налысь керӧмъяссӧ, ӧбичасӧ, со кӧть, «— Кутшӧм сьӧм? — баргӧдіс синъяссӧ Жора» (11 лб.), «Сьӧд пашкыр юрсиыс пельпом вылас быд тувччӧмысь палъялӧ» (15 лб.), «Сійӧ восьлаліс пемӧсъяс водзын, корсюрӧ кыйкнитлывліс бӧрвыв» (47 лб.), «Сергей зуззьӧдіс-муніс некод вылӧ видзӧдтӧг, нинӧм йылысь думайттӧг» (55 лб.) да с.в.

Эмӧсь зэв аслыспӧлӧс кадакывъяс. Шуам, челядьлӧн ас кокӧн медводдза ветлӧм йылысь шуӧма зэв аслыспӧлӧса — «Регыд арӧс тырӧ, а пӧшти эз и висьлы. Кок нин шеді» (26 лб.).

Эмӧсь и серпаса гижӧд кывлы дзик вӧвлытӧм кывъяс, шуам, кузьны кадакыв да ӧдз урчитан. Некоднаныс коми кывкудъясын абуӧсь, лӧсьӧдысьясыс найӧс абу пыртӧмаӧсь. Кузьны кадакыв сыктыв сёрниын артмӧ кузь кывбердысь да вежӧртӧ «вӧчны кузьӧн», шуам, «— Висьтавліс, — признайтчис Зина, но мый йылысь, водзӧ эз кузьӧд ни паськӧд» (76 лб.).

Ӧдз урчитаныс зэв дженьыд кыв, сійӧ артмӧма воан вежлӧглӧн –ӧдз кывйылысь, сійӧ сыктыв сёрниын вуджӧма торъя кывйӧ да вежӧртӧ «сыӧдз, кутшӧмкӧ кадӧдз», шуам кӧть, «Кыдзи и кӧсйысис, том морт локтіс Зинаясӧ рытнас. Ӧдзыс ньӧбис рынок вылысь мича дзоридзьяс» (92 лб.). Содта татчӧ со мый: комилы медся ордвужа удмурт кывйын эм тшӧтш ӧти татшӧмсяма урчитан, артмӧма сійӧ тшӧтш вежлӧг суффиксысь. Тайӧ тэк кыв, торйӧдан вежлӧглӧн –тэк кывйылыс (комиын воча сулалӧ –тӧг) вочасӧн воштӧма грамматика вежӧртассӧ да лоӧма торъякывйӧн “уджтӧг, весь оліг, нем вӧчиг” вежӧртасын, шуам кӧть, тэк сылыны “весь сулавны”, тэк улыны “уджтӧг, нем вӧчиг овны”.

Пыртӧма гижӧдас тшӧтш чикулайка ныв кывтэчас, сэні чикулайкаыс пасйӧ веглясьысь, бӧжнас бергӧдлысь-чикльӧдлысь вузӧс моньӧс. Кыдзи тшӧтш сёрнитан кывйын, сыктыв сёрнисикасын, уна кадакыв висьтъясас бергалӧ вуджӧдӧм вежӧртасын, медсясӧ стиль тӧдчӧдан вежӧртас кутӧмӧн.

Омӧльтана вежӧртасын пыртӧма пиавны кадакыв, вӧдитчам кодӧн ми гортса пемӧсъяс йылысь сёрнитіг: порсь-пон пӧ пиалӧма да с.в. Гижысьыс пыртӧ тайӧ кывсӧ ӧнія сиктса аньяс йылысь висьталӧмӧ, найӧс омӧльтана туйӧ пуктӧмӧн: «Паньӧ Ёгор ышӧдіс выльысь гӧтрасьны ас грездса ныв вылӧ, но, лыддьӧдлыны кутіс да, прамӧй гӧтырпу эз сюр: ӧтияс пиялӧмны, мӧдъяс мужикъясыскӧд юксьӧмны — дӧваяс, коймӧдъяс — юсьӧмны, алкоголичкаяс» (109 лб). Миян вежӧраным чужӧ ӧткодялӧм: асьнысӧ уськӧдӧм сиктса аньяс пон-кань моз ваялӧмны чуркаяс, пиалӧмны кодсянькӧ. Быдлунъя кывйын лӧдсавны кадакыв ми пыртам сёрниӧ сы могысь, медым юӧртны пач ломтігӧн сэтчӧ пес содталӧм йылысь. Буретш татшӧм вежӧртассӧ и сетӧма 2000 воын йӧзӧдӧм бӧръя медыджыд «Коми-роч кывчукӧрын» (лӧсьӧдысьясыс Л.М. Безносикова, Р.И. Коснырева, Е.А. Айбабина). Сӧмын кывйыс век сӧвмӧ-вежсьӧ, кывкудйыс некор став кыввӧдитчӧмсӧ оз вермы шымыртны. Куратов Виталей вӧдитчӧ тайӧ кадакывнас кык содтӧд вежӧртасын: «пинясигӧн воча содтӧд ёрччыны» да «другӧн уна вина юны» вежӧртасъясын, со кӧть, «— Йӧз вомтӧ ветьӧкӧн он тупкы, чуркаӧн кӧритӧм на пи дорад мед оз вужъясь, — бара на лӧдсаліс батьыс» (23 лб.), «Потапов нӧшта на лӧдсаліс румка-мӧд, сэсся пӧрччысис да водіс ныв дорӧ» (46 лб.). Выль вуджӧдӧм вежӧртаса кадакывъясыс вежӧрӧ мӧрччӧны, гижӧдсӧ свежмӧдӧны быттьӧ, вӧчӧны найӧс вӧвлытӧмӧн.

Торйӧн колӧ индыны зэв кужӧмӧн лӧсьӧдӧм ӧткодялӧмъяс вылӧ, найӧс гижысьыс босьтӧма и йӧз сёрниысь, и ачыс тэчалӧма. Буретш татшӧм шуӧмъясас тӧдчӧ коми кывлӧн торъяланлуныс, со кӧть, «Бать-мамыс Катялӧн паныд шуасисны сы вӧсна, мый кага вайӧмыс налы вӧлі сэзь лунӧ гымыштӧм кодьӧн жӧ» (23 лб.), «— Сійӧ эськӧ ачыс Тереникаыс сітӧсь бӧжа мӧс кодь, — дорйыштіс нывсӧ батьыс» (34 лб.), «Пашко пӧль кывзіс милиционерӧс и сулаліс кын мыр моз, синъяссӧ лапйӧдліс» (62 лб.). Со кыдзи авторыс «Зарни чунькытш» висьтын серпасалӧ том зонмӧн армияас мунтӧдзыс вайӧм тӧлктӧм (бӧрас лоас ясыд тайӧ) том гӧтырӧс: «Армияӧ мунтӧдзыс на нукыс гӧтрасис: вайис тэчӧм синлыска, ӧжын кузьта гыжъяса, зонка моз шырӧм юрсиа нылӧс, татысь, карсьыс жӧ. Ӧтка мамлӧн пӧ ӧтка ныв — чурка» (58 лб.).

Висьтъяс кывлӧн грамматика тэчасыс тырвыйӧ коми, абу сьӧктӧдӧма да тырвыйӧ гӧгӧрвоана-велалана. Авторыс паськыда вӧдитчӧ мӧд колян да уна мукӧд колян кадӧн мыйкӧ серпасалігӧн (ӧні том гижысь да торйӧн нин журналистъяс найӧс пыртӧны зэв шоча). «Радейтан кӧ…» висьтын мичаа, зэв мӧрччана-тыдаланаа восьтӧма гожӧм пуксьӧмсӧ: «Тулыс бӧрын дыр виччысян гожӧмыс вӧчӧма нин воськов-мӧд. Уличаяс пӧлӧн пуяс вӧччӧмны мича веж паськӧмӧ, сёльгӧны-ворсӧдчӧны коръяснас лунвывсянь пӧльтысь шоныд тӧвруысь. Вежӧма ас вывсьыс лым еджыд платтьӧсӧ да вевъялӧма нин гӧрддзавны веж сикӧтш мольяссӧ льӧм. Керкасайса йӧръясын, туйбокса кушинъясын кисьтӧма виж юра дзоридз, чашкӧдӧма синъяссӧ да радлӧ гожӧмлы катшасин. Град йӧрын мыччӧма нин ныръяссӧ картупель кор…» (15 лб.). Тэчаса колян кадъяс артмӧны сыктыв сёрнисикасын моз, отсасяна кадакывйыс тшӧтш мортасьӧ кыввора шӧр кадакыв мозыс, шуам, «Том мамлӧн мича лӧз синъясыс вӧліны пыктӧмаӧсь дай ачыс жугыль чужӧма, эз тӧдчы кага чужтӧм бӧрас кыпыдлуныс, радлуныс» (22 лб.). Гижӧд кывйӧн кӧ стӧча, колӧ эськӧ гижны «…вӧлі пыктӧмаӧсь…».

Миян сёрни вылӧ войдӧр и торйӧн нин ӧні ёна тӧдчӧ роч кыв, сёрнинымӧ пырӧны кывъяс да дзонь кывтэчасъяс, уна йӧз сёрниас найӧ жуӧмӧн-жуӧны. Куратов Виталей зэв кужӧмӧн пырталӧ тайӧ кывъяссӧ персонажъяслӧн сёрниӧ, татшӧм ногӧн зільӧ серпасавны ӧнія коми йӧзлысь сораса сёрнитанногсӧ: «— О господи, кытчӧ ме веськавлі? Не зра Оля сэтчӧ удж вылӧ пырӧмысь менӧ ӧлӧдліс…» (14 лб.), «Бать-мамыс пӧтакайтісны да сьӧм пыр лишӧдісны «на карманные расходы»(75-76 лб.), «— Да аски первенство лоӧ, кӧсъя тэнӧ корны «болейтны» ме вӧсна» (77 лб.) да с.в. Со кыдзи серпасалӧма «Гӧдокъяс» висьтын рочӧн протоколъяс гижны велалӧм, коми кывсӧ удж вылас сетлытӧм милиционерлысь кыдъя роч кыдъя коми сёрнисӧ: «— Кыдзи эз ков шыӧдчыны, ӧтчыд сійӧс нӧйтід лӧзӧдмӧн, мӧдысь нӧшалад сэтшӧма, мый богу душу сетас. Тадзи нельзя, тӧварыш Головня, колӧ ставсӧ вӧчны по закону. Ті вокӧс кӧ распуститны, пӧжалуй, порядка не будет. Аслам участок вылын ме ог допустит некутшӧм разбой, раз-мӧдысь пуксьӧдла за мелкое хулиганство и миленькӧйӧсь лоанныд. Так что, ковмас тіянлы пукалыштны не столь отдаленных местах, — кывкӧрталіс милиционер» (74 лб.). Оз-ӧ тадз кымын тшӧтш ӧні сёрнитны сиктса веськӧдлысьяс, велӧдысьяс, ас вылӧ уджалысьяс, быдсяма депутатъяс? Роч кывйӧн ворсӧдчӧмнас Куратов ёртным дивитӧ, сералӧ татшӧм йӧзсӧ. Унаысь пыртӧ сійӧ висьтъясас коми ногӧн шуана роч кывъяс, со кӧть, «Ӧльӧксей быд пӧрйӧ вайліс то вом дор мичмӧдантор, то дуки» (37 лб.), «мед пӧ ветліг-муніг гос сывдышта, пигура вӧчышта» (47 лб.), «Тайӧ мазьсӧ ме кольӧм ар першавлысь корлі» (50 лб.), «армияас мунтӧдз на нукыс гӧтрасис» (58 лб.) да с.в. Сӧмын авторлӧн, висьтасьысьлӧн ас кывйӧ роч кыввор пыртӧдӧмысь артмӧма абу мичатор, ковтӧмтор петӧма, торйӧн нин на пыдди кӧ гижӧд кывйын важӧн нин вӧдитчӧны мича коми кывъясӧн, шуам со, «Катя сэсся матыстіс стенын ӧшалысь зеркалӧ водзӧ кудриа юрсӧ» (26 лб.), «…дай школаын асьсӧ кутіс эз важ моз весела» (81 лб.), «Свадьбасӧ шуисны ворсны нывбабаяслӧн праздник вечерняӧ — март 7-ӧд лунӧ» (37 лб.), «Талун налӧн сьӧлӧмъясас пестысис да ымравны кутіс жара дружбаыскӧд ыджыд любов» (82 лб.), «Лугъяс вылын веж туруныс пуритӧ-быдмӧ» (87 лб.), «гӧтов лои дась места вылӧ» (92 лб.). Дерт, индалӧм роч кывъяс пыдди позьӧ вӧлі кокниа пыртны берд, рӧмпӧштан, гажаа, пӧся ёртасьӧм, муслун, видз, дась кывъяс. Но корсюрӧ и висьт геройяслӧн сёрниыс вывті нин артмӧма роч кывъя: «Миян группаысь ӧти нылӧс гӧтыр вылӧ босьтліс да полгода бӧрын вӧтліс» (85 лб.), «Том офицерлы сетісны взвод салдат» (87 лб.). Мукӧдддырйи авторыс мунӧма дзик нин кокни туйӧд: босьтӧма да комиӧдӧма рочысь зумыд тэчасъяс, кӧть коми йӧзыс тадзисӧ и оз шулыны, видлӧг вылӧ, «мыйла милицияӧ корӧны? Дерт, оз бурысь, и абу сійӧ тьӧща дорын блин сёйӧм» (80 лб.), «сылӧн ставыс эм: и патера, и машина, и дача, и сьӧмсӧ чипанлы не кокавны» (105 лб.). Позьӧ чайтны, авторыс роч йӧзлысь кывлӧмасӧ кужтӧгыс комиӧдӧма.

Висьтасян кывъяс эм тшӧтш грамматикаысь ӧткымын шыбӧль, уна ӧнія коми гижысь найӧс ӧткодямоз вӧчавлӧ. Медводз, вывті тшӧкыда дай ковтӧг пыртӧма кытчӧсюрӧ уна лыд петкӧдлысь —яс кывйыв, со кӧть, «Сыктывкарӧ мӧдӧдісны дубитӧм пасьяс, кынь куысь воротникъяс, шоныд сапожкияс, вурун ковтаяс, сэтшӧм жӧ рейтузъяс, уна мукӧд новланторъяс» (7 лб.), «Частьыслӧн аслас вӧлі подсобнӧй овмӧс, кӧні видзисны мӧсъяс, порсьяс да весиг чипанъяс» (68 лб.), «Сергей вӧлі жӧ гортас локтӧма каникулъяс вылӧ» (84 лб.). Эмакывъяссӧ кӧ вӧлі пыртӧма —яс суффикстӧг, став сёрникузяыс лои эськӧ ёна комиджык, чужан кывлы лӧсяланаджык, уна кыв бӧрын —яс пертасыс дзик ковтӧм. Ставыс тайӧ артмылӧма, тыдалӧ, авторыслӧн журналисталігӧныс на, рочысь кывйысь-кывйӧ вуджӧдчиг. Коми журналистикалӧн татшӧм лёк школаыс тыдалӧ торйӧн нин мисьтӧма ӧні радио- да телеуджтас кывзігӧн да газет-журнал лыддигӧн. Уналаын позис эськӧ гижны ёна дженьыдджыка, шуам кӧть, «Мӧсъяслӧн стада муніс водзӧ» (56 лб.) сёрникузяын мӧсъяслӧн кывйын —яс да -лӧн кывйывъясыс дзик ковтӧмӧсь, стадо коров роч тэчассӧ веськыда комиӧдӧма тан. Мӧс стада кывтэчасыс медбура лӧсялӧ коми кывлы. Корсюрӧ синтаксис тэчасъяссӧ тшӧтш лӧсьӧдалӧма роч кывъя бала серти, торйӧн тайӧ инмӧ лыдакыв да эмакывйысь артмӧм подувкыв да кадакывйӧн петкӧдлӧм юӧркыв костын ладмӧдчӧмӧ, шуам кӧть, «Нюмъёвтігас кыз паръясыс калькалісны, сьӧд ус пырыс дзирдлыштісныкык зарни пинь» (4 лб.). Комиӧн тадзисӧ шуны некыдзи оз позь, ӧд подувкывйын индӧм эмакывйыс ловтӧм, ӧткодяв Нёль зон локтӧны ↔ Нёль кымӧр локтӧ.Кык ныв лӧгасьӧмны ↔ Кык туй ӧтлаасьӧма. Ловъяторъяс йылысь кӧ сёрниыс мунӧ, кадакывйыс уна лыдын, ловтӧмторъяс йылысь кӧ сёрниыс, сэки ӧткаын. Тайӧ индӧдыс инмӧ тшӧтш ловтӧмторъяс пасйысь ӧтсяма шленъяслы, найӧ кор мунӧны подувпас туйын, шуам, Сынӧдыс да ваыс ёнмӧдӧ мортсӧ (оз шуны комиӧн ёнмӧдӧны). Авторлӧн вайӧдӧм сёрникузяас кадакывлӧн уна лыда —ны пертасыс ковтӧм. Тайӧторйыс артмӧ бара роч кывлӧн тӧдчӧм вӧсна, сэні эськӧ гижисны кадакывсӧ уна лыдын: «сквозь усы блестнули два золотых зуба». Содтӧд видлӧгъяс: «Катя видзӧдліс пызан вылас, кӧні сулалісны кык тыртӧм вина суля да кутшӧмкӧ сёянтор» (31 лб.), «Нёль арӧса вокъяслӧн и мывкыдныс эз вӧвны ӧткодьӧсь» (75 лб.). Бӧръя сёрникузясӧ коліс гижны комиӧн — Нёль арӧса вокъяслӧн мывкыдыс торъяліс. Гӧгӧрвоана ӧд, мывкыдыс быдӧнлӧн аслас, торъя. Индӧм шыбӧльыс паныдасьлӧ ӧнія журналистъяслӧн да весиг нималана гижысьяслӧн (классикъяслӧн) вель тшӧкыда.

Кывкӧртӧд пыдди вӧзъя сӧмын лыддьыны Куратов Виталейлысь, Сыктыв муысь петлӧм коми гижысьлысь «Кӧин котыр» небӧгсӧ, позяс висьтъяссӧ босьтны тшӧтш школаын челядьлы лыддянтор пыдди, ӧд унджыкыс на пиысь ӧнія миян кад да том йӧз йылысь, гижӧма найӧс аслыспӧлӧс торъялана кывйӧн.