Коми кывтӧдӧм

Небӧгса йӧзӧдӧм:

Федюнева Г.В., Цыпанов Е.А. Асшӧр кывсикасъяс коми кывйын. — Сыктывкар, 1992.

Нимвежтас — тайӧ асшӧр кывсикас, коді шымыртӧ юалан, индан, ӧтвывтан вежӧртаса кывъясӧс, кодъяс сёрниын вежӧны предмет, признак, количество, обстоятельство вежӧртаса кывъяс да индӧны на вылӧ. Найӧ босьтӧны вежӧм кывсикасъяслысь грамматическӧй категорияяссӧ да ворсӧны сёрникузяын налысь рольсӧ.

Нимвежтас кыдзи кывсикас шымыртӧ зэв аслыспӧлӧс кывъяс, кодъяс артмӧмаӧсь да кыссьӧмаӧсь миян кадӧдз финн-угор (урал) кадколастсянь.

Нимвежтас торъялӧ мукӧд кывсикасъясысь аслас функцияясӧн. Найӧ нинӧм оз нимтыны (кыдз, шуам, эмакыв сетӧ ним предметъяслы, кадакыв — процессъяслы и с. в.), найӧ сӧмын индӧны мый вылӧ кӧ. Нимвежтасъяс быттьӧкӧ тыртӧм формаяс, кодъяс сӧмын сёрниын, сёрникузя пытшкын тырӧны конкретнӧй вежӧртасӧн.

Шуам, нимвежтас сійӧ кутӧ обобщённӧй вежӧртас «ставыс, мый абу ме». Сёрникузяын Пемдӧм сьӧлӧма Виктор уна сэки вензис Аннакӧд. Сійӧ думнас корсис нывлӧн оласногысь мыйкӧ сэтшӧмтор, кытчӧ эськӧн позис крукасьны да дивитны сійӧс, — сійӧ нимвежтас улын медводдза случаяс гӧгӧрвосьӧ Виктор, мӧдас — Анна. Татшӧм сёрникузяын: А сӧвестьыд? Эз на чуж сійӧ? Эз кӧ, сійӧс он водзӧсав…, — сійӧ нимвежтас индӧ ловтӧмтор — сӧвесть — вылӧ.

Нимвежтаслӧн рольыс сыын, мый сійӧ вежӧ мӧд конкретнӧй вежӧртаса кыв, индӧ сы вылӧ, да сёрникузяын ворсӧ сылысь рольсӧ. Нимвежтаслӧн кыдзи асшӧр кывсикаслӧн ас грамматическӧй категорияяс абуӧсь, сійӧ вӧдитчӧ сійӧ кывсикасъяслӧн категорияясӧн, кодъясӧс вежӧ.

Грамматикаясын, коми грамматикаын тшӧтш, нимвежтас торйӧдӧны кыдзи нимъясӧс — эмакыв, кывберд да лыдакыв — вежысь кывсикас («вместо имен»). Та кындзи корсюрӧ торйӧдчӧны нӧшта сідз шусяна «местоименнӧй наречьеяс», кодъясӧс бурджык шуны наречье вежысь местоименньӧясӧн, ӧд татшӧм кывъяс, кыдзи сэки, сэті, таті, сэтшӧма, сідзикӧн и с. в., нинӧмӧн оз торъявны коді, сэтшӧм, кымын нимвежтасъясысь. Найӧ сідзжӧ оз кутны некутшӧм конкретнӧй вежӧртас, индӧны сӧмын мӧд кыв вылӧ да сёрниын вежӧны сійӧс. Сідзкӧ, нимвежтас вермӧ вежны не сӧмын нимъясӧс, но и кадакывберд.

Сы серти, кутшӧм кывсикас вежӧ нимвежтас, найӧс позьӧ юкны гырысь кывчукӧръяс вылӧ:

1. субстантивнӧй (эмакыв вежысь) нимвежтасъяс;

2. адъективнӧй (кывберд вежысь) нимвежтасъяс;

3. квантитативнӧй (лыдакыв вежысь) нимвежтасъяс;

4. адвербиальнӧй (кадакывберд вежысь) нимвежтасъяс.

1. Эмакыв вежысь (субстантивнӧй) нимвежтас

Субстантивнӧйӧн лоӧны нимвежтасъяс, кодъяс вочавидзӧны коді? да мый? юалӧмъяс вылӧ, вежӧны сёрниын эмакыв, босьтӧны сылысь грамматическӧй категорияяс да сёрникузяын роль. Татчӧ пырӧны:

1. морта нимвежтасъяс ме, тэ, сійӧ, ми, ті, найӧ;

2. вынсьӧдан-морта (усилительно-личнӧй) ачым, ачыд, ачыс, асьным, асьныс;

3. ӧтвывтан нимвежтасъяс ставным, ставныд, ставныс, ставӧн, ставыс, быдӧн, став;

4. лыда-морта (счётно-личнӧй) нимвежтасъяс ӧтнам, ӧтнад, ӧтнас, ӧтнаным, ӧтнаныд, ӧтнаныс;

5. индан нимвежтасъяс тайӧ, сійӧ, этайӧ, эсійӧ;

6. юалан нимвежтасъяс коді, мый?

7. соссян нимвежтасъяс некод, немтор, нинӧмтор;

8. урчиттӧм нимвежтасъяс кодкӧ, кодсюрӧ, мыйкӧ, мыйсюрӧ.

Нёль медводдза чукӧрас ӧтувтчӧны морта нимвежтасъяс, мукӧдас — морттӧм нимвежтасъяс. Тайӧ кывчукӧръясыс артмӧмаӧсь кузь кадколастӧн, и талун выль кывъяс оз нин артмыны.

Субстантивнӧй нимвежтасъяс босьтӧны эмакывлысь став грамматическӧй категориясӧ, но век жӧ эм ыджыд торъялӧм наӧн вӧдитчӧмын. Сідзжӧ позьӧ казявны, мый ёна торъялӧны морфологическӧй категорияяс серти вежласьӧм боксянь морта да морттӧм нимвежтасъяс.

Субстантивнӧй нимвежтаслӧн грамматическӧй категорияяс

Лыд категория

Нимвежтасын лыд вежӧртас петкӧдчӧ уна пӧлӧс ногӧн — сы серти, морта либӧ морттӧм лоӧ нимвежтасыс.

Морта нимвежтаслӧн уна лыд вежӧртасыс петкӧдчӧ супплетивнӧй формаясӧн: ме — ми, тэ — ті, сійӧ — найӧ. Вынсьӧдан-морта да лыда-морта нимвежтасъяслӧн уна лыд формаясӧн лоӧны индан-асалан формаяс: ачым — асьным, ачыд — асьныд, ӧтнам — ӧтнаныд и с. в. Став ӧтвывтан нимвежтаслӧн формаяс ставнам, ставнад, ставнас паныдасьлӧны сӧмын ӧтка лыдын, ставным, ставныд, ставныс — сӧмын уна лыдын.

Морттӧм нимвежтасъяслӧн уна лыд форма артмӧ, кыдзи и эмакывлӧн, -яс суффикс отсӧгӧн: коді — кодъяс, мый — мыйяс, кодкӧ — кодъяскӧ, мыйкӧ — мыйяскӧ, кодсюрӧ — кодсюрӧяс, тайӧ — тайӧяс, сійӧ — сійӧяс и с. в. А, гашкӧ, тадзсӧ кодъяскӧ нарошнӧ вӧчисны (Г. Фёдоров). Тайӧяслы абу жӧ на помасьӧма войнаыс (И. Торопов). Роч кывйын татшӧм сяма нимвежтасъяслӧн (кто, что, кое-что, кое-кто) уна лыд форма абу, сӧмын ӧткымынлӧн (то — те, это — эти). Коми кывйын найӧ вермӧны лоны кыдзи ӧтка, сідз и уна лыд формаын, а стӧчмӧдтӧм нимвежтасъяс вермӧны петкӧдлыны уна лыд вежӧртас кыдзи подув формаӧн, сідз и -яс суффикса формаӧн: Кодсюрӧ кӧтӧдӧны чужӧмнысӧ, ниртӧны гачьяссӧ, ыркӧдчӧны, Гортад и менам кодсюрӧяс эмӧсь (В. Безносиков).

Некод, немтор, нинӧмтор, нинӧм соссян нимвежтасъяслӧн да быдӧн, став, ставыс, ставӧн ӧтвывтан нимвежтасъяслӧн уна лыда формаясыс абуӧсь.

Тайӧ, та нимвежтаслӧн корсюрӧ паныдасьлӧ уна лыд петкӧдлысь тайӧян, таян форма, пример вылӧ: Сёрнитнысӧ ӧні таянкӧд некор (В. Леканов).

Падеж категория

Падеж серти вежласьӧмын сідзжӧ эм ыджыд торъялӧмъяс разнӧй нимвежтас чукӧр костын.

 Морта нимвежтасъяс падежъяс серти вежлалӧм

1. Морта субстантивнӧй нимвежтасъяслӧн эм сӧмын подув склоненньӧ, коді ёна торъялӧ эмакыв склоняйтӧмысь:

[…]

Торъялӧмыс сыын, мый вежласигӧн нимвежтасъяс:

а) вежлалӧны кыввужсӧ ме- / мен-, тэ- / тэн-, сы- / сій-, ми- / миян-, ті- / тіян-, на- / най-;

б) 1, 2, 3 морта уна лыда да 3 морта ӧтка лыда формаяслӧн вежласян парадигмаыс артмӧ оз нимтан, а асалан падеж подув вылын. 1 да 2 морта ӧтка лыда нимвежтасъяс вежласьӧны нимтан падеж подув вылын, сӧмын асалан, босьтан, сетан да керан падежъясын найӧ петкӧдчӧны тыр формаӧн;

в) уна падежнӧй суффикслӧн эм мӧд форма, шуам, асалан падежын -лӧн суффикса форма пыдди менам, тэнад, миян, тіян; босьтан падежын -лысь суффикса форма пыдди менсьым, тэнсьыд; сетан падежын (-лы): меным, тэныд; керан падежын (-ӧс): менӧ, тэнӧ;

г) ина падеж формаясын нимвежтасъяс озджык паныдасьны, на пыдди вӧдитчӧны ёнджыка кывбӧръяса конструкцияясӧн (ме пытшкӧ, сы вывті, тэ пытшкын).

2. Вынсьӧдан-морта нимвежтас ач- вежласьӧ сӧмын индан-асалан склоненньӧ серти:

Аслыспӧлӧслуныс тайӧ нимвежтас склоняйтігӧныс сыын, мый:

а) вежлалігас тыдовтчӧ куим пӧлӧс кыввуж вариант: ач- / ась- /ас-;

[…]

б) уналаын падежнӧй да индан-асалан суффиксъясыс йитчӧмаӧсь зэв топыда, пример вылӧ, асалан (-лӧн + ам) аслам, аслад, аслас; сетан (-лы + м) аслым, аслыд, аслыс; босьтан (-лысь + ым) ассьым, ассьыд;

в) оз ёна паныдасьны тайӧ нимвежтасъясыс ина падежъясын, кӧть эськӧ мукӧд нимвежтас чукӧр дорысь тшӧкыдджыка, шуам: ‘Тэнӧ ачымысь вылӧ пукта’, ‘Сійӧ асланьыс зэв мудер’, ’Асӧ эг удит воны’ (И. Изъюров).

3. Лыда-морта нимвежтас ӧтнам вежласьӧ сідз жӧ, кыдзи эмакыв индан-асалан склоненньӧын, сӧмын оз став падежнӧй формаыс паныдасьлы. Ёнджыка паныдасьлӧ квайт падеж: […]

Мукӧд формаяс паныдасьлӧны гежӧда.

Лыда-морта ӧтнам нимвежтас падеж серти вежлалігӧн позьӧ казявны, мый гижысьяс и коми кыв вылын сёрнитысьяс нӧшта на содталӧны индан-асалан суффиксъяс, кӧть эськӧ ачыс нимвежтасыс нин индӧ морт вылӧ, шуам: Сэтшӧм гажтӧм вӧлі ӧтнамыдлы тӧдтӧминын (И. Торопов), либӧ ӧтнасыслӧн Семӧлӧн нинӧм оз артмы (Я. Рочев),

Аслыспӧлӧслуныс тайӧ нимвежтасъясыслӧн и сыын, мый найӧ падеж серти вежласигӧн артмӧдӧны суффикс тэчасъяс, кодъясӧс оз позь аддзыны эмакыв склоняйтігӧн, шуам: И мед тэныд эз вӧв гажтӧм ӧтнадӧнлы, аскӧдыд босьт Педьӧӧс, Сэсся быть ковмӧ ӧтнасӧнлы мунны курортӧ? (И. Торопов).

4. Став ӧтвывтан нимвежтаслӧн морта формаясӧн лоӧны ставным, ставныд, ставныс да ставнам, ставнад, ставнас формаяс. Куим бӧръя формаыс падеж серти оз вежлась: Со ме ставнам тэ водзын, Тірзян ставнад, ӧвсьы вай… Куим воддза формаыс, кыдзи гӧгӧрвоана, вежласьӧ сӧмын 1, 2, 3 морта уна лыда парадигма серти:

Уна лыд

Падеж	1 м.	2 м.	3 м.
Нимтан	ставным	ставныд	ставныс
Асалан	ставнымлӧн	ставныдлӧн	ставныслӧн
Босьтан	ставнымлысь	ставныдлысь	ставныслысь
Сетан	ставнымлы	ставныдлы	ставныслы
Керан	ставнымӧс	ставныдтӧ	ставныссӧ
Керанторъя	ставнымӧн	ставныдӧн	ставнысӧн
Ӧтвывтан	ставнымкӧд	ставныдкӧд	ставныскӧд
Торйӧдан	ставнымтӧг	ставныдтӧг	ставныстӧг
Могман	ставнымла	ставныдла	ставнысла
Ина	(ставнымын)	(ставныд ын.)	(ставнысын)
Петан	ставнымысь	ставсьыныд	ставсьыныс
		( ставныдысь)	(ставнысысь)
Пыран	( ставнымӧ)	( ставныдӧ)	(ставнысӧ )
Матыстчан	ставнымлань	ставныдлӧн	ставныслань
Ылыстчан	ставнымсянь	ставныдсянь	ставсяньыс
	( ставсяньным)	(ставсяньныд)	(ставныссянь)
Вуджан	ставнымті	ставныдті	став н ысті
Воан	ставнымӧдз	ставныдӧдз	ставнысӧдз

 

Абу ставнымлӧн ӧткодь сямным и оласногным, абу ставным матысса другъяс (В. Безносиков). Ме некор на эг аддзыв татшӧм пусӧ! — ставнымлысь шензьӧмнымӧс висьталіс Дина… (И. Торопов).

Морттӧм субстантивнӧй нимвежтасъяс падежъяс серти вежлалӧм

1. Став ӧтвывтан нимвежтаслӧн морттӧм форма ставӧн оз вежлась падежъяс серти. Став, ставыс формаясыслӧн парадигмаыс абу тыр:

 

нимтан	став	ставыс
асалан	ставлӧн	ставыслӧн
босьтан	ставлысь	ставыслысь
сетан	ставлы	ставыслы
керан	ставӧс(-тӧ)	ставсӧ
керанторъя	ставӧн	—
ӧтвывтан	ставкӧд	(ставыскӧд)
торйӧдан	ставтӧг	(ставыстӧг)
могман	ставла	(ставысла)
ина	(ставын)	—
петан	ставысь	ставсьыс
пыран	(ставӧ)	—
матыстчан	ставлань	ставланьыс
ылыстчан	ставсянь	ставсяньыс (ставыссянь)
вуджан	ставті	(ставысті)
воан	ставӧдз	(ставысӧдз)

 

Сёрниын тайӧ формаясыс паныдасьлӧны оз ӧткодя. Сы вӧсна, мый налӧн вежӧртасыс зэв матын, сёрнитысь ёнджыка бӧрйӧ ӧтикӧс, мӧдыс кывйын олӧ пассивнӧй формаын. Шуам, керан падежын ёнджыка паныдасьлӧ ставсӧ форма, гежӧдджыка — ставтӧ, ставӧс формаяс, петан падежын ёнджыка паныдасьлӧ ставсьыс форма, гежӧдджыка — ставысь, ылыстчан падежын ставсяньыс форма ёнджыка паныдасьлӧ ставсянь дорысь и с. в. Гежӧда паныдасьлӧны ина падежъяса формаяс.

2. Ӧтвывтан нимвежтас быдӧн сідзжӧ вежласьӧ абу тыр парадигма серти, сёрниын гежӧда паныдасьлӧны ина падежъяса формаясыс:

 

нимтан	быдӧн	могман	(быдӧнла)
асалан	быдӧнлӧн	ина	(быдӧнын)
босьтан	быдӧнлысь	петан	(быдӧнысь) полӧ
сетан	быдӧнлы	пыран	(быдӧнӧ) пыралі
керан	быдӧнӧс	матыстчан	(быдӧнлань)
керанторъя	быдӧнӧн	ылыстчан	(быдӧнсянь) сюрӧ
ӧтвывтан	быдӧнкӧд	вуджан	(быдӧнті) ветлӧдлі
торйӧдан	быдӧктӧг	воан	быдӧнӧдз делӧ

 

Примеръяс: Быдӧнлӧн уна нин удитіс чукӧрмыны ӧта-мӧдлы висьталантор (Г. Фёдоров), Быдӧнӧс оз ков кывзысьны да пыдди пуктыны (П. Шахов).

Быдӧн нимвежтаслӧн эм некымын форма индан-асалан склоненньӧын, стӧчджыка кӧ, 2 да 3 морта ӧтка лыда форма:

 

нимтан	2 м. быдӧныд	3 м. быдӧныс
асалан	быдӧныдлӧн	быдӧныслӧн
босьтан	быдӧныдлысь	(быдӧныслысь)
сетан	быдӧныдлы	(быдӧныслы)
керан	быдӧнтӧ	быдӧнсӧ
керанторъя	(быдӧнӧн)	—
ӧтвывтан	быдӧныдкӧд	(быдӧныскӧд)
торйӧдан	(быдӧнтӧгыд)	(быдӧнтӧгыс)
могман	(быдӧныдла)	(быдӧнысла)
ина	—	—
петан	быдӧнсьыд	быдӧнсьыс
пыран	—	—
матыстчан	быдӧнланьыд	(быдӧнланьыс)
ылыстчан	быдӧнсяньыд	(быдӧнсяньыс)
вуджан	—	—
воан	(быдӧнӧдзыд)	(быдӧнӧдзыс)

 

3. Индан нимвежтасъяс тайӧ, этайӧ, сійӧ, эсійӧ вежласьӧны сӧмын подув склоненньӧ серти, парадигмаыс абу тыр. Найӧс вежлалігӧн петкӧдчӧ кыввужйыслӧн куим вариант: тай-/ тайӧ / та-, сій-/ сійӧ /сы-, этайӧ / этай- / эта-, эсій- / эсійӧ / эсы-:

 

нимтан	тайӧ	сійӧ
асалан	талӧн	сылӧн
босьтан	талысь	сылысь
сетан	талы	сылы
керан	тайӧс	сійӧс
керанторъя	тайӧн	сійӧн
ӧтвывтан	такӧд	сыкӧд
торйӧдан	татӧг	сытӧг
могман	тала	сыла
ина	таын	сыын
петан	таысь	сыысь
пыран	таӧ (ог эскы)	—
матыстчан	талань	сылань
ылыстчан	тасянь	сысянь
вуджан	таті	сыті
воан	таӧдз	сыӧдз

 

Подув склоненньӧ формаяс кындзи сёрниын паныдасьлӧ индан-асалан склоненньӧысь сӧмын ӧти форма — керан падеж: А вот тайӧтӧ тэ весь нин, другӧ, висьталін, Тайӧстӧ эн жӧ вӧчӧй (Г. Фёдоров), Сійӧтӧ сідз и с. в.

Индан нимвежтасъяс то, со оз вежласьны падежъяс серти.

4. Юалан коді (код) и мый нимвежтасъяслӧн склоненньӧ парадигмаыс зэв матын эмакыв склоненньӧ дорӧ.

 

нимтан	коді	мый
асалан	кодлӧн	(мыйлӧн)
босьтан	кодлысь	(мыйлысь)
сетан	кодлы	(мыйлы)
керан	кодӧс	мый
керанторъя	кодӧн	мыйӧн
ӧтвывтан	кодкӧд	мыйкӧд
торйӧдан	кодтӧг	мыйтӧг
могман	кодла	мыйла
ина	(кодын)	мыйын
петан	кодысь	мыйысь
пыран	(кодӧ)	мыйӧ
матыстчан	кодлань	(мыйлань)
ылыстчан	кодсянь	мыйсянь
вуджан	(кодті)	(мыйті)
воан	кодӧдз	мыйӧдз

 

Синмӧ шыбитчӧ сійӧ, мый код да мый нимвежтасъяс ёрта-ёртнысӧ содтӧдӧны, дополняйтӧны: ӧти падежъясын ёнджыка паныдасьлӧ коді нимвежтас (асалан падежъясын), мӧд падеж чукӧрын — мый (пытшса ина падежъясын).

Коді да мый нимвежтасъяс оз вежласьны индан-асалан склоненньӧ серти, эм сӧмын торъя формаяс — нимтан да керан падежъясын: Мыйыс сӧмын эз вӧв керкаас, Мыйсӧ эськӧ ме эг сет, мед бергӧдны том кадсӧ (Г. Фёдоров), Кодӧс он аддзыв ярманга вылад.

Историческӧя код нимвежтаслӧн вӧліны уна лыда асалан формаяс кодным, кодныд, кодныс, но ӧні найӧс позьӧ нин лыддьыны торъя нимвежтасъясӧн, сы вӧсна мый вежӧртасыс налӧн ёна вежсис нин — лоис распределительнӧй: «коді миян, тіян, на пӧвстысь». Тайӧ нимвежтасъяслӧн эм падежъяс серти вежласян тыр парадигма. Но тайӧ формаяссӧ, тыдалӧ, зыртӧны-вӧтлӧны -нан- суффикса формаяс, кодъяслӧн распределительнӧй вежӧртасыс вынаджык: коднанным, коднанныд, коднанныс:

 

	1 м. уна лыд	2м. уна лыд
нимтан	кодным /	кодныд /
	коднанным	коднанныд
асалан	коднымлӧн /	кодныдлӧн /
	коднаннымлӧн	коднанныдлӧн
сетан	коднымлысь /	кодныдлысь /
	коднаннымлысь	коднанныдлысь
керан	коднымлы /	кодныдлы /
	коднаннымлы	коднанныдлы
керанторъя	коднымӧс /	кодныдтӧ /
	коднаннымӧс	коднанныдтӧ

 

5. Соссян нимвежтасъяс некод, нинӧм, немтор, нинӧмтор вежласьӧны сӧмын подув склоненньӧ серти, медся бура вежласьӧ нимвежтас некод:

 

Нимтан	некод	нинӧм	немтор
Асалан	некодлӧн	—	—
Босьтан	некодлысь	—	—
Сетан	некодлы	—	—
Керан	некодӧс	нинӧмсӧ	немторсӧ
Керанторъя	некодӧн	нинӧмӧн	немторйӧн
Ӧтвывтан	некодкӧд	—	—
Торйӧдан	некодтӧг	—	—
Могман	некодла	нинӧмла	немторла
Ина	(некодын)	—	—
Петан	некодысь	нинӧмысь	немторйысь
Пыран	некодӧ	нинӧмӧ	—
Матыстчан	некодлань	—	—
Ылыстчан	некодсянь	—	—
Вуджан	(некодті)	—	—
Воан	некодӧдз	нинӧмӧдз	—

 

Примеръяс: Лолавны вӧлі нинӧмӧн (Г. Фёдоров), Ме нинӧмысь абу мыжа (Сійӧ жӧ), Элялы нинӧмӧ эз эскыссьы (И. Изъюров), Нинӧмӧдз воштам тадзтӧ (Г. Фёдоров).

Некод соссян нимвежтасысь артмӧмаӧсь морта формаяс некодным, некодныд, некодныс, а сідзжӧ конкурируйтысь -нан- суффикса формаяс некоднанным, некоднанныд, некоднанныс. Найӧ вежласьӧны сідз жӧ, кыдзи кодным, коднанным нимвежтасъяс.

6. Стӧчмӧдтӧм нимвежтасъяс кодкӧ, кодсюрӧ, мыйкӧ, мыйсюрӧ, кодъяскӧ, мыйяскӧ, коднымкӧ вежласьӧны сӧмын подув склоненньӧ серти. Кодкӧ да мыйкӧ нимвежтасъяс вежласьӧны сідз жӧ, кыдзи код да мый, сӧмын падежнӧй суффикс пуктыссьӧ оз помас, а кык вежӧртас кутысь юкӧн костас: Гортӧ колӧ кайны мыйӧнкӧ (И. Торопов), Гашкӧ, делӧыс абу воштӧмын, а мыйынкӧ мӧдторйын (Г. Фёдоров), Ас пыдди кодӧскӧ кольлы (Сійӧ жӧ), ӧтнасӧн али кодъяскӧдкӧ ӧтвылысь сійӧ гусясьӧма (Сійӧ жӧ).

Стӧчмӧдтӧм кодсюрӧ, мыйсюрӧ нимвежтасъяс вежласигӧн босьтӧны падеж суффикс кыдзи кыв помӧ, сідз и кыв пытшкӧ: Кодсюрӧлӧн вежыс петӧ? (Г. Фёдоров), «Кодӧссюрӧ кокыштны?» — юаліс купеч (И. Изъюров), Кодсюрӧӧс сиктын прамӧя пыркнитісны (Сійӧ жӧ), Асьным вермам мыйӧнсюрӧ нимкодясьны и с. в.

Стӧчмӧдтӧм коднымкӧ, кодныдкӧ, кодныскӧ, коднаннымкӧ, коднанныдкӧ, коднанныскӧ нимвежтасъяс вежласьӧны сідз жӧ, кыдзи и мукӧдъясыс, кодъясысь найӧ артмӧмаӧсь. Падежнӧй суффикс пырӧ нимвежтас форма пытшкас: Коднымлыкӧ эновтчыны ковмас (В. Безносиков).

2. Кывберд вежысь (адъективнӧй) нимвежтас

Адъективнӧй нимвежтас чукӧрӧ пырӧны:

1. асалан менам, тэнад, сылӧн, миян, тіян, налӧн нимвежтасъяс,

2. асалан ас, аслам, аслад, аслас нимвежтасъяс,

3. стӧчмӧдтӧм кутшӧмсюрӧ, кутшӧмкӧ, кымынӧдкӧ нимвежтасъяс,

4. юалан кутшӧм, коднан, мыйсяма нимвежтасъяс,

5. ӧтвывтан татшӧм, этатшӧм, эстшӧм, мукӧд, быд, быдсяма,

6. соссян некутшӧм, некоднан, нетатшӧм нимвежтасъяс.

Уна адъективнӧй нимвежтас артмӧма субстантивнӧй нимвежтас подув вылын, шуам, асалан нимвежтасъяс лоӧны ме, тэ, сійӧ, ми, ті, найӧ нимвежтасъяслӧн асалан падеж формаясӧн, аслам, аслад, аслас — асалан падежын ачым нимвежтас формаӧн, коднан, мыйсяма артмӧмаӧсь коді да мый нимвежтасъяс подув вылын.

Адъективнӧй нимвежтасъяслӧн грамматическӧй категорияяс

Лыд категория

Кывберд вежысь нимвежтас босьтӧ сылысь грамматическӧй категорияяссӧ. Кыдз и кывберд, сійӧ вермӧ артмӧдны уна лыда формаяс, кор лоӧ сказуемӧйлӧн именнӧй юкӧнӧн. Тшӧкыдджыка тайӧ формасӧ артмӧдӧны юалан, ӧтвывтан да соссян нимвежтасъяс: кутшӧм — кутшӧмӧсь, кутшӧмсюрӧ — кутшӧмсюрӧӧсь, некутшӧм — некутшӧмӧсь, кутшӧмкӧ — кутшӧмӧськӧ, татшӧмӧсь, эстшӧмӧсь, этатшӧмӧсь.

Корсюрӧ уна лыда суффикс -ӧсь босьтӧ и аслам асалан нимвежтас: Абу ӧд тайӧ вӧвъясыс асламӧсь, Абу ӧд найӧ асланымӧсь (И. Торопов). Асалан менам, тэнад и с. в., стӧчмӧдтӧм кымынӧдкӧ, ӧтвывтан быд да мукӧд да юалан коднан нимвежтасъяс уна лыда формаяс оз артмӧдны.

Ӧткодялан тшупӧдъяс петкӧдлысь категория

Тайӧ категорияыс нимвежтас пӧвстын петкӧдчӧ зэв ограниченнӧя, сылӧн абу медся вылыс тшупӧдыс. Ӧткодялан формаяс эмӧсь сӧмын юалан кутшӧм да определённӧй этатшӧм, татшӧм нимвежтасъяслӧн, кӧть вежӧртасыс налӧн абу ӧткодялан, а юалӧм вынсьӧдан (кутшӧмджык) либӧ индӧм вынсьӧдан (татшӧмджык) вежӧртасъяс.

Корсюрӧ -джык суффикс вермӧ йитчыны и мукӧд нимвежтасъяс дорӧ: Век ӧти туйӧд жӧ али мый найӧ [йӧраяс] ветлӧдлӧны? — юасьӧ Ваньӧ. — А быд семья, буракӧ, асласджык ордымъясӧд и гежмалӧ (И. Торопов).

Тайӧ жӧ нимвежтасъяслӧн корсюрӧ паныдасьлӧны и качество петкӧдлысь формаяс: татшӧмкодь, асласкодь и с. в.

Адъективнӧй нимвежтасъяс вермӧны босьтны ас выланыс эмакывлысь рольсӧ. Сэки найӧ вежласьӧны падежъяс серти: Босьтіс кӧзяйкалысь кисӧ асласӧ… (И. Изъюров), Колӧкӧ эн висьтав, и тэнадтӧг тӧда (И. Коданёв), Асламӧн аддзылӧма моз син водзӧ сідзи и петкӧдчӧ сэкся серпасыс... (И. Торопов).

3. Лыдакыв вежысь нимвежтас

Тайӧ группаӧ пырӧны:

1. юалан мыйта, мый мында, кымын,

2. индан та мында, сы мында,

3. стӧчмӧдтӧм кымынкӧ, некымын, ӧткымын нимвежтасъяс.

Найӧ тшӧкыда субстантивируйтчӧны да босьтӧны эмакывлысь грамматикаса категорияяссӧ: ӧткымынӧн серӧктісны (И. Торопов), Мыйтаӧн ӧні велӧдчӧны карын (И. Изъюров).

4. Кадакывберд вежысь нимвежтас

Тапӧ группасӧ коми грамматика ӧнӧдз эз на торйӧдлы нимвежтасъяс пӧвстысь. Сэтшӧм кывъяс, кыдзи сідзи, тадзи, сэки, сэтчӧ, татчӧ и с. в. видлавсьӧны кадакывберд чукӧрын. Но сёрниын рольыс налӧн сэтшӧм жӧ, кутшӧм нимвежтаслӧн: найӧ нинӧм оз нимтыны, сӧмын индӧны да вежӧны мӧд кывсикасъясӧс. Найӧ вермӧны вежны разнӧй кывсикасъясӧс, дзонь оборотъяс, весигтӧ сёрникузяяс: Тӧдан мый? Ветлам вай вадорӧ. Сэні гажа. Собор гӧра вылын али мый вӧвтӧ йирӧдін? — Эг жӧ. — Эн? А ме тай нӧ сэтысь тэнӧ аддзылі.