RSS Синтаксис боксянь кывйитӧдъяс торъялӧны сочинение да подчинение йитӧдъяс тӧдчӧдысьяс вылӧ. Тайӧ юклӧмыс петӧ подчинение йитӧда да сочинение йитӧда сёрникузяяс торйӧдӧмысь.
Сочинительнӧй кывйитӧдъяс тӧдчӧдӧны йитӧдъяс:
- сёрникузялӧн ӧтсяма членъяс костысь: Увъяс косттіыс муӧдзыс воалісны лым чиръяс да сылісны сэні (М. Игнатов), Кӧлуйсӧ сылысь найӧ мыччалісны вагон ӧшинь пыр нин, кор кыдзкӧ да мыйкӧ ачыс Домна вермис жӧ медбӧрти сюйсьыны тамбурӧ, а сэсся и вагон пытшкӧ (Г. Фёдоров), Кыдзьяс! Кыдзьяс! Тулыснас и арнас Быттьӧ сисьяс, югзьӧданныд парма (М. Елькин). Подчинительнӧй кывйитӧдъяс пиысь тайӧ функцияас овлӧ сӧмын кӧть кывйитӧд. Примеръяс пыдди: — Ӧти чӧрт, тані кӧть гортын! — кинас ӧвтыштіс Калина (Я. Рочев), Но Геня эз кыв мудзсӧ, сійӧ дась вӧлі ӧні котӧртны карӧдз да шуны Рюриклы: «Заданиетӧ выполнитӧма. Ковмас — верманныд ыстыны кӧть войын, кӧть лунын!» (Я. Рочев), Кӧть рытын, кӧть вай шӧрын лок, Назарика вердас аслас юкваӧн, тшыг оз водтӧд узьны (Г. Фёдоров), Кӧть водз асылын, кӧть сёр рытын, кор сійӧ(Тер Миш) восьлалӧ сиктса улича кузя, немся кычан оз увтыштлы сы вылӧ (Е. Рочев);
- сложносочинённӧй сёрникузялӧн ӧта-мӧдсьыс зависиттӧм предикативнӧй подувъяс костысь: Ывлаын июнь шӧр, а кӧдзыдыс век на оз кӧсйы сетчыны (М. Игнатов), Прӧйдитас минут дас вит, и отряд бара восьлалӧ водзӧ (М. Игнатов), Ловлы шоныдыс татысь на чуктӧ: Татчӧ локта, и олӧмӧй югдӧ (М. Елькин). Подчинительнӧй кывйитӧдъяс тӧдчӧдӧны сложноподчинённӧй сёрникузялӧн сюрӧса да содтӧд предикативнӧй юкӧнъяскостса йитӧдсӧ: Но пемыдыд и ёсь синмыдлы пемыд, кӧть кутшӧма читкырась, он сійӧс видзӧдласнад вен (Г. Юшков), Зэв мича вӧлі рытыс, быттьӧ выльӧн на дзимбыралӧмаӧсь, дзирдалӧ сӧмын шондіыс (Г. Юшков).
Сложнӧй синтаксис тэчасын асшӧр сёрникузяяс вермӧны йитчыны кыкнан сикас кывйитӧдъяс отсӧгӧн. Сочинительнӧй кывйитӧдъяссянь моз жӧ подчинительнӧй кывйитӧдъяссянь вермӧ заводитчыны бӧрынджык сулалысь сёрникузяыс, кор сійӧ лоӧ сложноподчинённӧй сёрникузяӧн, да кор сылӧн содтӧд юкӧныс сулалӧ сюрӧса юкӧн водзас. Примеръяс: Сӧмын кутшӧмсюрӧ изъяс вылас быттьӧ нянь шӧрӧмъяс вылӧ кодкӧ кисьтӧма песок чиръяс. Да чиръясыс югъялӧны и песоклӧн дорысь гырысьджыкӧсь, и рӧмнас абу еджыд, а рудовкольквиж и бронза рӧма (М. Игнатов), Быттьӧкӧ и тэрмасьтӧг ставсӧ вӧчӧ-керӧ Викень, а со тай, кузянад нин лӧсьӧдӧма. Кӧть эськӧ и зэв сьӧкыдпырысь ставыс сетчӧ сылы. Сы вӧсна мый оз вермы сійӧ сідз-тадзсӧ керны-вӧчны. . . (И. Торопов). Кывйитӧдъяссӧ сочинительнӧйяс да подчинительнӧйяс вылӧ юклӧмыс тӧдчӧдӧ синтаксис йитӧдсӧ, но сэк жӧ тӧдчӧдӧ кывйитӧдъяслӧн кыввора вежӧртасъяслысь унапӧлӧслунсӧ.
Кывйитӧдъяс мукӧд кывъяс моз жӧ вермӧны лоны ӧти вежӧртаса да уна вежӧртаса. Уна вежӧртаса кывйитӧдъясыс петкӧдлӧны йитӧдъясыслысь некымын сикас, та вӧсна вежӧртас сертиыс пырӧны некымын чукӧрӧ. Пример пыдди:
- и кывйитӧд вежӧртас сертиыс вермӧ лоны: а) лыддьӧдлана: Йӧзыс ветлӧдлісны таті и видзьяс вылӧ, и вотчыны. . . (С. Раевский); б) ӧтвывтана: Гӧгрӧс чужӧма, ёсиник ныра Лёня тушанас и арлыднас медся ичӧт, сійӧ сӧмын на помаліс коймӧд класс (И. Коданёв); в) паныд сувтӧдана: Уна фашистскӧй танк лои жугӧдӧма, и век жӧ ми этша вермим мунны водзӧ (В. Осипов); г) содтана: И ньӧти эз яндысь татшӧм думъяссьыс: сы вылӧ эм сылӧн и тӧдӧмлун, и кужанлун, и сямыс-характерыс йӧзӧн веськӧдлыны тырмас (Б. Шахов);
- да — а) ӧтвывтана: Ми Юлякӧд сувтім лыжи вылӧ да мӧдӧдчим важ: мельнича дорӧ (С. Раевский); б) паныд сувтӧдана: Нонна эз шогӧ усъ: «Ошйысьысьыдлӧн горшыс паськыд, да нинӧм ньылыштнысӧ лоӧ. . . » (В. Напалков); в) содтана: А Епим локтіс война мӧд вомас, ранитчӧма, да век нин мужик (Н. Куратова);
- мый кывйитӧд вермӧ лоны изъяснительнӧй да помка вежӧртаса;
- мед (медым) — изъяснительнӧй, помкаа, мога.
Йӧзӧдӧм