Коми кывтӧдӧм

Игушев Е.А. «Коми диалектология» небӧг серти.

1. Луза-Летка сёрнисикасыс Л-а, но Абъячой да Читаёв сиктувса войтыр сёрниын л вежласьӧ в-кӧд. Кыдзи чайтӧны историкъяс, тайӧ сиктьясыс важысянь пукавлӧмны вузасьысь йӧзлӧн паськыд туй пӧлӧн, и сэтчӧ веськавлӧма овны коми мулӧн быд пельӧсысь воӧм йӧз.

2. Юкӧс (морфема)  помын танi шусьӧ т’, д’, a оз йт, йд: вот’ ‘войт’, н’ат’ ‘няйт’, шат’ ‘шайт’…

3. Подувшылӧн (фонемаыдлӧн) лыдыс гижӧд кывйын кодь жӧ, сӧмын танi ёнджыка паныдасьлӧны х, ф, р’ фонемаяс: з’вер’, р’ад, фат’ера, кофта, зар’ад, халат, хлопчитны…

4. Паныдасьлӧ метатеза — шыяслӧн иннаныс вежсьӧм: сыным ‘сымын’, кыным ‘кымын’…

5. Аскодялӧм.

Водзлань аскодялӧм:

• й аскодяссьӧ водзын петысь небыд шумаӧн: йус’с’ас < йус’йас, паччас < пачйас, ӧд’д’ӧн < ӧдйӧн.

Бӧрлань аскодялӧм:

• а) гортӧммӧм: кыйӧтчыны < кыйӧдчыны, витчыны < видчыны, матӧтчыны < матӧдчыны.
• б) гораммӧм: дзиг матын < дзик матын, дзирыдджыгыс < дзирыдджыкыс.

6. Кыв шӧрын да кыв водзын з’ тшӧкыда сюртчӧ дз-ӧ: гордзӧднӧ ‘горзьӧдны’, вӧрдзӧ ‘вӧрзьӧ’, дзеп ‘зеп’, полдзыны ‘ползьыны’, тӧвдзӧ ‘товзьӧ’.

7. Мукӧддырйи дз пыдди шусьӧ з’ либо ч: ӧз’ ‘ӧдзӧс’, чулйалны < дзулӧдчыны ‘ворсны биӧн’.

8. Кыв шӧрын да кыв помын шума чукӧрысь ӧти шы вошлӧ: бос’ны ‘босьтны’, кус ‘куст’.

9. Кывлӧн бӧръя шыгаръясын (слогъясын) дз водзын ӧ пыдди шусьӧ э: йайэдз ‘яйӧдз’, доредз ‘дорӧдз’, пемыдэдз ‘пемыдӧдз’…

10. Кывлӧн бӧръя шыгаръясын ногакыв да урчитан содтӧсъясын ӧ пыдди шусьӧ ы: кутыгын ‘кутiгӧн’, сэтчы ‘сэтчӧ’, кытчы ‘кытчӧ’.

11. Водз рада гулыд (гласнӧй) шыяс водзын к вуджо т’-ӧ: т’ерка ‘керка’, т’иӧн ‘киӧн’…

12. Содтысян шыяс петӧны сэтшӧм кывъясӧ, кӧнi мукӧд сёрнисикасын оз овлыны:

• й: бурйалӧ ‘буралӧ’, вий ‘ви’
• т: бӧрттi ‘бӧрти’, ултын ‘улын’
• в: вес’кӧ ‘эськӧ’
• и: кори ‘кор’ (урчитан), мами ‘мам’
• с: менӧс ‘менӧ’

Ӧткымын кывйын, конi гижӧдвывса пормаын колӧ лоны содтысян шылы, сійӧ оз петлы: дзепас ‘зептас’, джыныс ‘джынйыс’, поныс ‘понйыс’, мӧсӧн ‘мӧскӧн’…

13. Кывлӧн мӧд шыгарысь гулыдыс вошлӧ, кор кыв дiнӧ содтысьӧ гулыдӧн воссьысь содтӧс: кымныс’ ‘кымынысь’, лабчын ‘лыбичын’, морсас ‘морӧсас’, пел’сас ‘пельӧсас’…