Коми кывтӧдӧм

Автор: Попова Э. Н.
Небӧгса йӧзӧдӧм:
Ӧнія коми кыв. Морфология. Сыктывкар, 2000. Лб. 517-519.

Коми кывторъяс пӧвстын паныдасьлӧны уна мукӧд кывсикаса кывъяскӧд ӧткодя шусяна-гижана кывъяс. Асшӧр кывсикасъясысь кывторъяс торйӧдігӧн колӧ пыр кутны тӧд вылын, мый асшӧр кывъяс век вочавидзӧны юалӧмъяс вылӧ да лоӧны сёрникузяса членъясӧн, а кывторъяс оз вочавидзны некутшӧм юалӧм вылӧ да оз лоны сёрникузяса членъясӧн. Тайӧ критерийыс оз лӧсяв сэк, кор ӧткодя шусяна-гижанаӧн кывторъяс лоӧны мукӧд отсасян кывъяскӧд (кывбӧръяскӧд да кывйитӧдъяскӧд), ӧд став отсасян кывсикасыс оз овлы сёрникузяса членӧн. Ӧткодь шы тэчаса отсасян кывъяс сёрникузяын медводз торъялӧны асланыс функция серти. Орччӧдам ӧткымын пример:

КУТШӦМ

О, кутшӧм (кывтор) сьӧкыд, кор тэ мыжман, Оз тупкы зэрысь позйыс (Ю. Васютов),

Кутшӧм (кывтор) абу прӧстӧй ставыс тайӧ, сьӧкыда вежӧртана, и . . . кутшӧм (кывтор) мича да кыпыд, кар заводитан гӧгӧрвоны, аддзыны мичлунсӧ, казявны кыпыдлунсӧ (И. Изъюров),

— Тэ, буди, талун гажа, Степан? Кутшӧм (нимвежтас) праздник кузя? — серӧктыштіс Дуня (И. Изъюров),

И бур, мый сэки вывтісӧ эз тэрмасьны том гозъя, эз повзьыны ыджыд уджсьыс да со кутшӧм (нимвежтас) керка зымӧбтісны, югыд и шоныд, ассьыныс нэмсӧ тырмас да и кодлыськӧ челядьныслысь на тшӧтш. . . (И. Торопов),

МЫЙ

Микулай лыбӧдчис бӧрӧздасьыс пидзӧсчаньӧн, петіс ортсӧджык, пуксис кутшӧмкӧ из вылӧ, кодӧс кималаснас казяліс, кытшовтіс синнас ас водзсӧ, сӧмын мый (кывтор) бӧрас эз видзӧдлы (Г. Юшков),

Мый (нимвежтас) ті коддьӧмыслы тан вӧчны? Миян понтонъяс ӧд оз лэбавны. . . (В. Тимин),

— Тэ мый? (кывтор) Он вериті Ме кыв сеті, став йӧз водзас. . . (И. Коданёв),

Сійӧн эг и жугыльтчыв, мед йӧзыс казялісны да гӧгӧрвоисны, мый (кывйитӧд) ог шыблась аслам кывйӧн (Г. Юшков).

БАРА

— Гортад и вӧзйысь. — Ог бара (кывтор), — быттьӧ ыстӧны нин, пыксьыштіс нывка (Г. Юшков),

Луныс бара (урчитан) вӧлі кымӧра (И. Пыстин),

 — Мыйся тэ морт?! Мӧдысь бара (кывтор) ме тэкӧд некытчӧ нин ог пет (Г. Юшков),

 И бара (урчитан) тыртӧм степын нюжалісны колоннаяс (В. Тимин),

ТШӦТШ

Пельӧсын, ныв водзын, пукалӧ Гриша, лӧсьыда ворсӧ гудӧкӧн, кокнас ачыс тшӧтш (кывтор) тапйӧдлӧ джоджӧ (И. Пыстин),

Микулай тшӧтш (кывтор) шуис видлыны шегъясьыштны шудыскӧд (Г. Юшков),

Марья, Тараслӧн гӧтырыс, пыртіс ва да тшӧтш (кывтор) кутіс отсасьны мужикыслы нопсӧ сӧвтны пукалысьяскӧд варовитігмоз (И. Пыстин),

Пасьтаси, кӧмаси, мысси, тшӧтш (кывтор) бипур дінӧ сибӧдчи (Г. Юшков),

Вӧлаяс дзуртӧмӧн нюргӧны водзӧ пуяс костті чукыльӧсь туй кузя. Накӧд тшӧтш (урчитан) шытӧг вешйӧны вуджӧръясныс (И. Пыстин),

Петімӧй. Микӧд тшӧтш (урчитан) матыс да ылыс рӧдвуж, вежай-вежань, суседъяс (В. Тимин),

Тайӧс Микулай талун асыв чеччӧмӧн тшӧтш (кывбӧр) и вежӧртіс, аддзис ӧшинь пырис едждӧм ывласӧ да (Г. Юшков),

Чеччас (Афанасья) шондіыскӧд тшӧтш (кывбӧр), пусяс-пӧжасяс, мӧскӧс лысьтас да вердас-юкталас, керка пытшкӧссӧ пелькӧдас дзим-дзурк, и сӧмын сы бӧрын чуксалас верӧссӧ (И. Коданёв),

КУШ

Посни челядь сылӧн (Грунялӧн) эз вӧвны, куш (кывтор) асьныс гозъя олісны, кыкнанныс уджалісны фабрикаын (Г. Фёдоров);

Выль ӧтава подъя, куш (кывберд) да паськыд видзьяс вылын то ӧтилаын, то мӧдлаын зымвидзисны-сулалісны уна чалькоста гырысь зорӧдъяс (И. Изъюров);

ВАЙ

— Вай (кывтор) сетам тайӧ пуяс дорас клятва — нэм чӧж лоны вернӧйӧн ӧта-мӧдлы (В. Напалков),

— Шуӧны, куритчӧм пӧ нинӧм бурсӧ оз вай (кадакыв) (В. Тимин),

— Вай (кывтор) пуксьыв пызан дорас. Сёрнитыштам мунтӧдзыд. . . (М. Игнатов),

Скорӧй помощыд ӧд нуӧ, а бӧрсӧ оз вай (кадакыв) (М. Игнатов),

БЫТТЬӦ

Видзӧдліс Ӧльӧксан вӧртас весьтас, а сэт гӧрдӧдӧ нин, кымӧр увъясыс быттьӧ (кывтор) банйыштӧмаӧсь, и асъя кыа кодзув ворсӧдчӧ ӧтилаын, ӧгыр тор моз ырнялӧ (Г. Юшков),

Вера босьтіс висьысь кисӧ кыкнан кинас сэтшӧм ногӧн, быттьӧ (кывйитӧд) тайӧ вӧлі зэв дона, но кокниа жуглантор, да мӧдіс копыртчыны сыланьӧ (В. Юхнин),

ДАЙ

Век, мися, эн кедзовт, каитчан кӧ колхозас пырӧмсьыс, бӧр пет дай (кывтор) (Г. Юшков),

Мед тадзи, век на веж зонмӧн, асьсӧ петкӧдлыны Павел эз и лысьт дай (кывйитӧд) эз и сяммы эськӧ (Г. Юшков),

КӦ

— Но и мун, кытчӧ мӧдін. Эн тан сулав. — А ог на кӧ? (кывтор) (Г. Юшков),

А мужикыдлӧн кӧ (кывйитӧд) зептас сьӧмыд оз зёльӧдчы, бурджык нин йирӧ пырны (В. Безносиков),

КӦТЬ

— Гӧтырпу сідзкӧ аддзин. . . . Пусьысь-пӧжасьысь кӧть (кывтор) лоӧ (И. Коданёв),

 Кӧть (кывйитӧд) Кузьмалы кызь вит арӧс на сӧмын и тыри Изьва кузя кайигӧн, налӧн ёртасьӧм кодь артмис (Б. Шахов),

МЕД

Ӧні мед (кывтор) кодкӧ лысьтлас тадзтӧ вомавны. Ӧні Самарин ачыс кодлы колӧ лабич ув индас (Г. Юшков),

Мӧскас и кутчысисны дӧваясыд, мед (кывйитӧд) кыдзкӧ-мыйкӧ бергӧдчыны во гӧгӧрсӧ (Г. Юшков).